ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ 1821
Ο κεφαλονίτης εκπαιδευτικός Πέτρος Πετράτος γράφει για το χαρακτήρα της επανάστασης του 1821:
Αναμφισβήτητα, η υπόδουλη ελληνική κοινωνία δεν ήταν, δεν μπορούσε να ήταν, ενιαία. Υπήρχαν κάποιοι - λίγοι αυτοί - που είχαν προνόμια, διέθεταν οικονομική επιφάνεια και άρα είχαν εξουσία. Υπήρχαν και οι άλλοι - οι περισσότεροι - που δεν είχαν οικονομικές δυνατότητες, ή που δημιούργησαν μια άνετη οικονομικά ζωή χωρίς όμως πολιτική δύναμη, αλλά όλοι αυτοί καταπιέζονταν από την οθωμανική διοίκηση και τους Έλληνες κοτζαμπάσηδες. Άρα, υπήρχαν κοινωνικές και οικονομικές διαβαθμίσεις, ήταν υπαρκτά τα διαφορετικά κοινωνικά στρώματα με τα ιδιαίτερα το καθένα συμφέροντά του, τις ιδιαίτερες επιδιώξεις του, τα δικό του μετεπαναστατικό όραμα. Έτσι, δεν ήταν αρκετή μόνο η εθνική απελευθέρωση. Έπρεπε να αλλάξει και η κοινωνική δομή και κατάσταση. Επομένως, η μεγάλη πλειοψηφία των υπόδουλων Ελλήνων δεν επιζητούσε μόνο να απελευθερωθεί από τους Οθωμανούς• επιζητούσε να αποτινάξει και τα κοινωνικά δεσμά της. Πίστευε ότι με τη δημιουργία ελεύθερου και ανεξάρτητου αστικού κράτους θα δημιουργούσε μια πολιτεία δημοκρατική με ισότητα και κοινωνική δικαιοσύνη.
Με δεδομένο και τον κοινωνικό χαρακτήρα της Επανάστασης, όπως αναφέραμε παραπάνω , μπορούν να κατανοηθούν οι δυο εμφύλιοι πόλεμοι (1823-1825) κατά τη διάρκεια του Αγώνα. Δεν οφείλονταν οι πόλεμοι αυτοί στα «ελαττώματα της φυλής μας», όπως συνηθίζεται να λέγεται. Ήταν απόρροια των ενδο-επαναστατικών διαφορών και αντιπαλοτήτων, αντανάκλαση των ξεχωριστών συμφερόντων και προσδοκιών μέσα στους επαναστατημένους Έλληνες. Στην Πελοπόννησο οι κοτζαμπάσηδες πολεμούν εναντίον των οπλαρχηγών, οι Ρουμελιώτες στρέφονται εναντίον των Πελοποννησίων, οι Πελοποννήσιοι εναντίον των νησιωτών κ.λπ. Παράλληλα, η επαναστατική κυβέρνηση του Κουντουριώτη χρησιμοποιεί τα χρήματα του αγγλικού δανείου για την εξυπηρέτηση των «δικών» της ανθρώπων και κυνηγά τον Κολοκοτρώνη, ενώ αναδεικνύει τον αρχηγό των Ρουμελιωτών μισθοφόρων Γκούρα ως «εθνικό στρατηγό». Όλη αυτή η κατάσταση υπονόμευσε, βέβαια, τον Αγώνα. Ανέδειξε, πάντως, πόσο σύνθετη ήταν τότε η πραγματικότητα, μακριά από ωραιοποιήσεις και απλουστεύσεις.
Επιμέλεια: Τηλέμαχος Αρναούτογλου