Μοναξιά: Η πιο επικίνδυνη ασθένεια της εποχής μας. Γράφει ο Γιώργος Μπόσκου

 

H μοναξιά δεν είναι εύκολο να οριστεί. Για κάποιους αποτελεί μορφή  ψυχικής ασθένειας,  για άλλους συναισθηματική ιδιοτροπία. Βιώνεται όταν κάποιος έχει απομονωθεί από τους γύρω του και έχει χάσει την ουσιαστική επικοινωνία με άλλα πρόσωπα.

Γενικά, η  μοναξιά λογίζεται ως κάτι αρνητικό. Και αυτό  διότι, συνήθως, η πλειοψηφία δεν την επιλέγει, αλλά οι συγκυρίες οδηγούν σε αυτή. Υπάρχει, ωστόσο, ένα μικρό ποσοστό ατόμων που την επιλέγουν ηθελημένα, είτε γιατί τους διακατέχει μια μόνιμη τάση αποξένωσης, είτε γιατί επιθυμούν να μείνουν για κάποιο διάστημα μόνο με τον εαυτό τους. Το τελευταίο, μπορεί να λειτουργήσει και ευεργετικά. Και αυτό, διότι όταν επιλέγουμε, κάποιες φορές, να μείνουμε μόνοι μας με τον εαυτό μας, μπορούμε να δούμε καλύτερα τι είναι αυτό που θέλουμε από εμάς, να δοκιμάσουμε και να κάνουμε πράγματα που πραγματικά επιθυμούμε, δίχως τα όρια των κοινωνικών συμβάσεων και απαγορεύσεων, να εκφραστούμε καλύτερα και να ανακαλύψουμε ποιοι πραγματικά είμαστε και τι καλύτερο μπορούμε να επιτύχουμε για εμάς.

Όλα, όμως, τα προαναφερθέντα θετικά συμβαίνουν μόνο στη περίπτωση που επιλέγουμε τη μοναξιά, για κάποιο περιορισμένο χρονικό διάστημα, ως αφορμή για να επανανακαλύψουμε τον εαυτό μας ή να ανακάμψουμε από κάτι δυσάρεστο που μας συγκλόνισε συναισθηματικά (κάποιο διαζύγιο ή άσχημος τσακωμός με φίλο/η κτλ.). Διαφορετικά, αποτελεί κατά βάση μια μη επιθυμητή κατάσταση, με αρκετές δυσάρεστες επιπτώσεις, τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο.

Αν και η μοναξιά  συνοδεύει την ανθρωπότητα από την αρχή της ύπαρξης της, ωστόσο έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις στη σύγχρονη εποχή, σε βαθμό που οι ειδικοί να μιλούν για μια νέα μορφή πανδημίας.

Δεν είναι, ίσως, τυχαίο ότι τα μεγαλύτερα ποσοστά μοναξιάς καταγράφονται σε χώρες του Δυτικού Κόσμου. Ο υπερκαταναλωτισμός, στο πλαίσιο του καπιταλιστικού τρόπου διαβίωσης, σε συνδυασμό με την αλλοτρίωση από τα νέα τεχνολογικά μέσα (κυρίως την κινητή τηλεφωνία), συνέβαλαν τα μέγιστα στην αύξηση του αριθμού των μοναχικών ατόμων. Και αυτό, διότι η επικέντρωση σε αξίες όπως «καταναλώνω άρα υπάρχω», καθώς και η ηθελημένη απομόνωση μπροστά στην οθόνη ενός υπολογιστή ή ενός «έξυπνου» τηλεφώνου, οδήγησαν σταδιακά σε μια απαξίωση της διαπροσωπικής επικοινωνίας και σε έναν υπέρμετρο εγωισμό, που διαλύει όλες τις σχέσεις, είτε είναι φιλικές/επαγγελματικές είτε ερωτικές.

Πρόσφατες έρευνες έδειξαν  ότι έχει αυξηθεί ραγδαία το ποσοστό των μονοπρόσωπων νοικοκυριών. Αυτό οφείλεται είτε στην αντίστοιχη αύξηση των διαζυγίων, που ωθεί αρκετούς και αρκετές να ζήσουν ξανά μόνοι/ μόνες, μετά τη διάλυση του γάμου τους, είτε στην αδυναμία πολλών να κοινωνικοποιηθούν, λόγω της αλλοτρίωσης που έχουν υποστεί από την τεχνολογία και τον καπιταλιστικό τρόπο διαβίωσης, όπως προαναφέρθηκε.

Το πιο ανησυχητικό, όμως, είναι ότι η μοναξιά χτυπά σήμερα την πόρτα κυρίως των νέων ατόμων. Αυτό ακούγεται κάπως περίεργο, καθότι το πιο φυσιολογικό είναι να νιώθει κάποιος/α περισσότερο μόνος/η σε μεγαλύτερες ηλικίες, και ιδιαίτερα στη τρίτη ηλικία. Τα γηρατειά συνοδεύονται συνήθως από μοναξιά, λόγω κακής κατάστασης υγείας ή άλλων παραγόντων.

Δυστυχώς, μια σχετικά πρόσφατη έρευνα που έγινε το 2010, από το Ίδρυμα Ψυχικής Υγείας της Μεγάλης Βρετανίας, έδειξε ότι η μοναξιά αποτελεί πρόβλημα που απασχολεί περισσότερο τις ηλικίες μεταξύ 18 ως 34 ετών από ότι τους άνω των 55 ετών. Που οφείλεται όμως αυτό;

 Στο πλαίσιο της οικονομικής κρίσης των τελευταίων ετών, η ανεργία μαστίζει κυρίως τη νέα γενιά. Το να είσαι άνεργος προκαλεί αρνητικά συναισθήματα, που οδηγούν σε έλλειψη αυτοπεποίθησης και σε ηθελημένο απομονωτισμό, ως έκφραση ντροπής για την προσωπική αποτυχία. Επίσης, η υπερβολική χρήση των σύγχρονων ηλεκτρονικών μέσων από τους νέους, σε βαθμό εθισμού, οδηγεί στην απώλεια των παραδοσιακών μορφών επικοινωνίας και στην αντικατάσταση τους από άλλες μορφές, που είναι εξ αποστάσεως και εμπoδίζουν την ουσιαστική κοινωνικοποίηση, όπως είναι τα διάφορα chatrooms των ιστοσελίδων «γνωριμίας»  ή τα ηλεκτρονικά παιχνίδια ρόλων. Τα τελευταία απομονώνουν τους νέους από τον πραγματικό κόσμο και τους παγιδεύουν σε μια ηλεκτρονική φαντασίωση, όπου η έννοια της διαπροσωπικής επαφής δεν υφίσταται καθόλου.

Οι συνέπειες της μοναξιάς στην υγεία, τόσο την ψυχική όσο και την βιολογική, είναι πολλές. Οι μοναχικοί άνθρωποι κυριεύονται από μελαγχολία και εμμονικές διαταραχές, ενώ έχουν γενικά πολύ χαμηλό ανοσοποιητικό σύστημα και είναι πιο ευάλωτοι στις ασθένειες σε σχέση με όσους διαθέτουν κύκλο φίλων και γνωστών, ή είναι έγγαμοι ή σε υγιείς ερωτικές σχέσεις. Επίσης, η διάθεση τους για ωφέλιμες ασχολίες, όπως η άθληση, η ένταξη σε ομάδες κοινωνικής προσφοράς κτλ., είναι από χαμηλή ως ανύπαρκτη, και αυτό επιδεινώνει επιπλέον την ήδη κακή τους ψυχολογία.

  Ειδικά για τους άνδρες, η μοναξιά είναι πολύ πιο επικίνδυνη: Κατά γενική πλειοψηφία,  οι άνδρες δεν έχουν την ικανότητα να αυτοεξυπηρετηθούν στο βαθμό που μπορούν οι γυναίκες. Αυτό συνεπάγεται χαμηλή αυτοεκτίμηση, κακή διατροφή, κακό χειρισμό θεμάτων υγείας, μεγάλη ψυχολογική πίεση λόγω έλλειψης ερωτικής συντρόφου και πολλά άλλα δυσάρεστα. Για αυτό, και το ποσοστό θνησιμότητας των  μοναχικών ανδρών είναι πολύ μεγαλύτερο σε  σχέση με αυτό των μοναχικών γυναικών.

Οι προβλέψεις για το μέλλον είναι δυσοίωνες. Ειδικοί υποστηρίζουν ότι αν δεν ληφθούν σοβαρά μέτρα από τις διάφορες κυβερνήσεις, ώστε να καταπολεμηθεί ουσιαστικά το σοβαρό πρόβλημα της μοναξιάς, σε μερικές δεκαετίες θα αποτελεί όντως την πιο επικίνδυνη ασθένεια.

 

Ο Αριστοτέλης ήταν αυτός που πρώτος όρισε τον άνθρωπο ως ον κοινωνικό. Και όντως, από τη φύση μας είμαστε πλάσματα κοινωνικά. Αν δεν είχαμε συνειδητοποιήσει  από νωρίς την ανάγκη να συνεργαστούμε μεταξύ μας και να διαμορφώσουμε τις πρώτες κοινωνίες, όχι μόνο δεν θα επιτυγχάναμε αυτή την εντυπωσιακή εξέλιξη μας ανά τους αιώνες, αλλά δεν θα επιβιώναμε γενικά ως είδος. Για αυτό, θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι αποτελεί θεμέλιο της ίδιας μας της ύπαρξης η επικοινωνία και η συνύπαρξη μας με άλλα άτομα, ώστε να επιτευχθεί μέσω αυτής  μια πιο ολοκληρωμένη και ευτυχισμένη διαβίωση.

 

 

 

 

 

 

 

 

Επιμέλεια: Τηλέμαχος Αρναούτογλου

Εκπαιδευτικά
Κοινωνικά
Πολιτιστικά
Τοπικά