Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή αλλιώς social media, όπως προτιμούν πολλοί να τα αποκαλούν, είναι χώροι ηλεκτρονικής διάδρασης και επικοινωνίας ατόμων ή ομάδων. Ο χώρος δημιουργίας και εξάπλωσης τους είναι το διαδίκτυο. Εμφανίζονται σε διάφορες μορφές, όπως τα ιστολόγια, διάφορα ηλεκτρονικά φόρουμ ή ιστοσελίδες όπως το facebook, το twitter κτλ.

Η ανάπτυξη τους υπήρξε ραγδαία και η δημοτικότητα τους ανέβηκε κατακόρυφα, ειδικά μέσα στη τελευταία δεκαετία, αν όχι και παλαιότερα. Ουσιαστικά, αποτέλεσαν  και αποτελούν ακόμη τάση ή μόδα στο διαδίκτυο, χάρις στο φαινόμενο που αποκαλείται facebook.

Για όσους δεν το γνωρίζουν, αν και είναι πλέον ελάχιστοι αυτοί, το facebook, που αποτελεί τον πιο δημοφιλή ιστότοπο κοινωνικής δικτύωσης παγκοσμίως, αποτελεί το πνευματικό δημιούργημα του Μαρκ Έλλιοτ Ζάκεμπεργκ. Όταν ήταν φοιτητής στο Χάρβαρντ, ίδρυσε μαζί με τους συμφοιτητές του Ντάστιν Μόσκοβιτς, Εντουάρντο Σέβεριν και Κρις Χιούζ τη συγκεκριμένη ιστοσελίδα επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης. Αρχικά, προοριζόταν για χρήση μόνο από τους φοιτητές του Χάρβαρντ. Αλλά πολύ σύντομα, η χρήση του ξεπέρασε τα όρια του Πανεπιστημίου, και εξαπλώθηκε πολύ σύντομα στον Παγκόσμιο Ιστό, κατακτώντας όλο τον πλανήτη και κερδίζοντας εκατομμύρια χρήστες και ακόλουθους. Και κάνοντας φυσικά τον βασικό ιδρυτή του έναν από τους νεότερους πολυεκατομμυριούχους. Το facebook υπάρχει από το 2004.

Η μεγάλη επιτυχία του facebook οδήγησε σε μια έκρηξη  ανάλογων ιστοσελίδων. Με διασημότερη αυτή του twitter, που ιδρύθηκε από τον Τζακ Ντόρσεϊ το 2006. Συγκαταλέγεται στους δέκα πιο δημοφιλείς ιστότοπους του διαδικτύου. Και έχει πολλές διασημότητες, τόσο του πολιτικού όσο και του καλλιτεχνικού χώρου, ως χρήστες του.

Αλλά τι ακριβώς προσφέρουν τα κοινωνικά δίκτυα; Oυσιαστικά, αποτελούν πλατφόρμες επικοινωνίας και ανταλλαγής απόψεων μεταξύ των μελών τους. Τουλάχιστον, αυτή ήταν η αρχική τους μορφή. Αλλά, μιας και η τεχνολογία αναπτύσσεται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, ήταν αναμενόμενο και οι συγκεκριμένοι ιστότοποι να εξελιχθούν και άλλο, προσφέροντας πολύ περισσότερες υπηρεσίες, πέρα από την επικοινωνία. Όπως, το να προβάλει κάποιος την επαγγελματική του δουλειά, ή κάποιες επιλεγμένες προσωπικές καταστάσεις, μέσα από φωτογραφίες, βίντεο, παραπομπές σε άλλες ιστοσελίδες και υπερσυνδέσμους. Οι δυνατότητες  είναι απεριόριστες.

Ωστόσο, πόσο θετικά είναι όλα αυτά; Σίγουρα, η δυνατότητα που παρέχεται στον κάθε χρήστη να έχει επικοινωνία με άτομα, που βρίσκονται σε πολύ μακρινές αποστάσεις, να μπορεί να μοιραστεί κάποια πράγματα με τους άλλους, που αφορούν προσωπικές ή συλλογικές επιτυχίες, να προβληθεί γενικά, έχουν ως ένα σημείο θετικό πρόσημο. Αλλά, ελλοχεύουν πάντα κίνδυνοι από τη χρήση οποιουδήποτε μέσου. Και τα κοινωνικά δίκτυα δεν αποτελούν εξαίρεση.

Εδώ και πολύ καιρό, έχει γίνει γνωστό ότι οι μυστικές υπηρεσίες των ισχυρών κρατών, χρησιμοποιούν τα κοινωνικά δίκτυα, με την ανοχή και συνέργεια των ιδρυτών και διαχειριστών τους, για να αντλούν πληροφορίες για τους εκατομμύρια χρήστες, ώστε να μπορούν να εντοπίσουν τους «επικίνδυνους» για την εθνική ασφάλεια των χωρών τους και να τους εξουδετερώσουν. Με άλλα λόγια, όπως συμβαίνει παντού στο διαδίκτυο, έτσι και στα κοινωνικά δίκτυα, η εγγραφή σε αυτά και η έκθεση προσωπικών πληροφοριών και δεδομένων αποτελεί ένα έμμεσο ηλεκτρονικό φακέλωμα, προς εκμετάλλευση από τον κάθε επιτήδειο.

Οπότε, με βάση τα παραπάνω, εξαρτάται από τον κάθε χρήστη κατά πόσο θα εκθέσει τον εαυτό του, παρέχοντας πληροφορίες για το άτομο του, που αφορούν την οικογενειακή, επαγγελματική ή άλλη κατάσταση. Αποτελεί μια συνειδητή επιλογή τους καθενός και της καθεμίας, να μην μπαίνει στη διαδικασία να κοινοποιεί προσωπικές καταστάσεις, που μπορεί να αποτελέσουν αντικείμενο εκμετάλλευσης από εγκληματίες του διαδικτύου, προς ίδιο όφελος των τελευταίων  και εις βάρος του χρήστη.

Και επειδή δυστυχώς υπήρξαν και θα υπάρξουν πολλά δυσάρεστα περιστατικά εκμετάλλευσης ή υποκλοπής προσωπικών δεδομένων σε αυτούς τους ιστοχώρους, παρά τα όποια αντίμετρα προστασίας υπάρξουν από πλευράς των διαχειριστών, για αυτό η συνετή χρήση είναι επιβεβλημένη.

Αλλά το πρόβλημα με τη χρήση των κοινωνικών δικτύων δεν είναι μόνο κατά πόσο οι χρήστες μπορεί να κινδυνέψουν, εκθέτοντας τον εαυτό τους υπερβολικά. Αλλά και κατά πόσο είναι ουσιαστική η επικοινωνία μεταξύ των μελών αυτών των ιστοσελίδων.

Σε έναν κόσμο που κατακλύζεται από ατομικισμό και μοναξιά, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν για πολλούς ένα καταφύγιο έσχατης επικοινωνίας με τους άλλους. Μιας επικοινωνίας, όμως, εικονικής και ηλεκτρονικής, όπου απουσιάζει το ουσιώδες στοιχείο της διαπροσωπικής επαφής. Με αποτέλεσμα,  σχεδόν ο καθένας και η καθεμία, έχοντας την ασφάλεια της απόστασης, να μπορεί να πλάθει μια ψευδή εικόνα του εαυτού του/ της, και να παγιδεύεται στο αρνητικό παιχνίδι της ανειλικρίνειας.

Σίγουρα, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι τα μέσα κοινωνικής  δικτύωσης είναι ως ένα μεγάλο βαθμό αναγκαία, αφού επιτελούν πολλές λειτουργίες, σε σχέση με την επικοινωνία και την διάδοση απόψεων και ιδεών. Αλλά, όταν δεν χρησιμοποιούνται συνετά, μπορούν να προκαλέσουν μεγάλη ηθική ή και άλλη βλάβη στον χρήστη, και με δική του υπαιτιότητα.

Οπότε, ας  αναρωτηθούμε όλοι και όλες, που αποτελούμε μέλη αυτών των ιδιαίτερων ηλεκτρονικών οικογενειών, κατά πόσο ωφελούμε ή βλάπτουμε  τον εαυτό μας, ανάλογα με τη χρήση που κάνουμε. Και κατά πόσο στερούμαστε πραγματικής επικοινωνίας με τους άλλους, έχοντας ως ασφαλές επικοινωνιακό υποκατάστατο αυτά τα μέσα.