Ανήμερα της 25^ης  Μαρτίου 2014 ο πολιτιστικός σύλλογος Αβραμυλιάς «Προσφυγική Στέγη» οργάνωσε εκδήλωση  για να τιμήσει τη μέρα της Παλιγγενεσίας. Ο Πρόεδρος του Συλλόγου  κ. Γ. Χατζηδανδής και τα μέλη του Δ.Σ. έκαναν το κάθε τι για την άψογη οργάνωση.

Την όλη παρουσία ανέλαβε η φιλόλογος κυρία Δήμητρα Κατάκη που μίλησε στο κοινό με θέμα : «ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΟ ΟΡΑΜΑ ΤΟΥ ΡΗΓΑ ΒΕΛΕΣΤΙΝΛΗ ΓΙΑ ΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ»

Μια μικρή επιλογή από την τεκμηριωμένη και πλούσια εισήγηση θα επιχειρήσουμε στο κείμενό μας τούτο, σημειώνοντας ότι ποικίλο ακουστικό και οπτικό υλικό συνόδευε την παρουσίαση του θέματος.

Στην αρχή της ομιλίας – μαθήματος ιστορίας η κ.Κατάκη είπε : «Γιορτάζουμε σήμερα την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 και τιμάμε τον ηρωικό αγώνα και τις θυσίες όλων εκείνων στους οποίους οφείλουμε τη θεμελίωση του νεότερου ελληνικού εθνικού κράτους. Συνήθως όμως γιορτάζοντας αναφερόμαστε σε συγκεκριμένα λίγα γεγονότα και πρόσωπα που συνδέονται με μάχες, ναυμαχίες, πολιορκίες, όπου, πράγματι, γενναία παλικάρια έδειξαν μυθικών διαστάσεων ηρωισμό και διέπραξαν θαυμαστά κατορθώματα εντελώς άξια για τον αμέριστο θαυμασμό μας. Πολύ σωστά λοιπόν τους τιμούμε.

Ωστόσο, όπως για κάθε σπουδαίο ιστορικό γεγονός, και για να αποδώσουμε δίκαια θαυμασμό, τιμή και ευγνωμοσύνη, πρέπει να κατανοήσουμε την Ελληνική Επανάσταση σε διάφορες διαστάσεις της και να εξετάσουμε διάφορες πλευρές της. Και μια πολύ σημαντική της πλευρά είναι το πώς προετοιμάστηκε η Επανάσταση αυτή, μέσα σε ποιες παγκόσμιες συνθήκες ξεκίνησε , τι γινόταν στις γύρω χώρες που επίσης ήταν υπό Οθωμανική κατοχή , ποιοι φώτισαν το μυαλό των ραγιάδων και έσπειραν τον επαναστατικό σπόρο της λευτεριάς , ποιοι θυσιάστηκαν πρώιμα. Αν εξετάσουμε τα πράγματα απ” αυτή τη σκοπιά θα βρούμε στα προεπαναστατικά χρόνια να δεσπόζει η θρυλική φυσιογνωμία του Ρήγα Φεραίου ή Βελεστινλή».

 Στη συνέχεια η ομιλήτρια αναφέρθηκε στην ιστορία της Θράκης από την κατάληψή της στους Οθωμανούς τον 14^ο αιώνα και  στην οργάνωσή της στα χρόνια της οθωμανοκρατίας. Εξέτασε επίσης συνοπτικά την κατάσταση στη Δύση, κατά τους ίδιους αιώνες,  μιλώντας για την αναγέννηση, το διαφωτισμό, τις μεγάλες αλλαγές και ανατροπές με την αμερικανική και γαλλική επανάσταση. Κατόπιν η κυρία Κατάκη πέρασε στον ελληνικό 18^ο αιώνα και το Νεοελληνικό Διαφωτισμό.

Σειρά πλέον είχε η ζωή και το έργο του Ρήγα του Βελεστινλή ή Φεραίου.

«Ο Ρήγας γεννιέται το 1757 στο Βελεστίνο, ένα μικρό χωριό της Θεσσαλίας. Έμαθε τα πρώτα γράμματα στο Σχολείο της Ζαγοράς του Πηλίου και των Αμπελακίων. Το σχολείο όπου φοίτησε ο Ρήγας στη Ζαγορά λειτουργεί σήμερα ως μουσείο. Στο Πήλιο το εκπαιδευτικό κίνημα ήταν ανεπτυγμένο. (…) Μετά τις σπουδές στη περιοχή του ο Ρήγας , αφού είχε έρθει από μικρός σε σύγκρουση με την οθωμανική εξουσία έφυγε για την Κωνσταντινούπολη. Εκεί ανθούσαν τα ελληνικά γράμματα κυρίως στον κύκλο των Φαναριωτών. (…) Στην Πόλη ο Ρήγας διετέλεσε γραμματικός στον αρχοντικό οίκο του Υψηλάντη (παππού των Υψηλάντηδων του 21) , που οι μελετητές θεωρούν ότι ήταν ο πρώτος πολιτικός δάσκαλος του Ρήγα. Αργότερα, το 1786 βρίσκεται στη Βλαχία, γραμματικός άλλου ηγεμόνα του Μαυρογένη, και έπαρχος σε μία μικρή περιοχή. Αυτά τα χρόνια είχε ο Ρήγας την ευκαιρία να έρθει σε επαφή με το κίνημα του ευρωπαϊκού διαφωτισμού και να πληροφορείται όλα τα σπουδαία γεγονότα που συγκλόνιζαν την Ευρώπη, γιατί διάβαζε ελληνικά και ξένα βιβλία, περιοδικά και εφημερίδες. (…) Έτσι ο Ρήγας στα 1790 έχει διαμορφώσει ήδη την επαναστατική ιδεολογία του, που είναι αποτέλεσμα των επιδράσεων που δέχτηκε από την αρχαία ελληνική και βυζαντινή παράδοση και από τις ιδέες του γαλλικού διαφωτισμού και της γαλλικής επανάστασης. Ταξιδεύει λοιπόν στη Βιέννη, όπου αρχίζει να τυπώνει τα βιβλία του, γιατί πιστεύει ότι ο “φωτισμός του γένους” είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την προετοιμασία της Επανάστασης των ραγιάδων. Εκδίδει εκεί τα δύο πρώτα βιβλία του: το “Σχολείον των ντελικάτων εραστών” και το “Φυσικής Απάνθισμα”. Επιστρέφει το 1791 στη Βλαχία και το 1796 πάλι βρίσκεται στη Βιέννη. Αναπτύσσει τώρα εδώ μια έντονη πολιτική δράση και εθνική δράση μέσα από κάποια μυστική οργάνωση. Θεωρεί ότι έχει φτάσει η ώρα για τον ξεσηκωμό. Τυπώνει Διάφορους χάρτες, μια εικόνα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, μεταφράσεις θεατρικών έργων Γάλλων συγγραφέων αλλά με αναφορά στην αρχαία Ελλάδα και επίσης επαναστατικά φυλλάδια και τραγούδια.

Κουβαλώντας όλα αυτά στις κασέλες του, και αφού είχε καταφέρει να μυήσει ήδη στα σχέδια του διάφορους σε όλα τα Βαλκάνια, ακόμα και τούρκους πασάδες, ετοιμάζεται να κατεβεί στην Ελλάδα για να προχωρήσει την οργάνωση του αγώνα. Οι κινήσεις του όμως προκάλεσαν την υποψία των αυστριακών αρχών . Τον συνέλαβαν στην Τεργέστη και ύστερα από εξονυχιστικές ανακρίσεις τον παρέδωσαν στον Τούρκο έπαρχο στο Βελιγράδι, όπου ο Ρήγας και άλλοι επτά σύντροφοί του στραγγαλίστηκαν μυστικά στις 24 Ιουνίου του 1798 και τα πτώματά τους πετάχτηκαν στον ποταμό Δούναβη».

Θρήνος και θαυμασμός για το Ρήγα και το έργο του, μετά το βίαιο θάνατό του σε όλη τη Βαλκανική. Γιατί;

«Γιατί τα φυλλάδια με τα επαναστατικά υλικά που κατάσχεσε η αυστριακή αστυνομία μπορεί να μην έφτασαν στον προορισμό τους αλλά οι ιδέες τους ήταν ήδη γνωστές και διαδόθηκαν ακόμα περισσότερο μετά το θάνατό του. Και ήταν οι ιδέες για τις οποίες διψούσαν οι ραγιάδες. Μέσα στα κατασχεμένα έργα ήταν εκτός από άλλα και δύο από τα πιο σημαντικά του και που μας βοηθούν να σχηματίσουμε μια σαφή, καθαρή εικόνα για το επαναστατικό του όραμα. Είναι η “Μεγάλη Χάρτα της Ελλάδος” και το “Επαναστατικό μανιφέστο”»

Με τη Μεγάλη Χάρτα ο Ρήγας προσδιορίζει τα όρια του οράματός του για ένα πολυεθνικό κράτος στη περιοχή μας, ενώ με το επαναστατικό μανιφέστο έχουμε α) Μια επαναστατική προκήρυξη, β) μια διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου γ) ένα σύνταγμα και δ) ένα ποίημα , το “Θούριο”. Στην επαναστατική προκήρυξη απευθύνεται στους Έλληνες αλλά και σε όσους “στενάζουν” κάτω από τον βαρύν ζυγό, Χριστιανούς και Τούρκους να επαναστατήσουν

«Συνοπτικά τα φυσικά απαράγραπτα δίκαια του ανθρώπου είναι: η ισότητα, η ελευθερία, η ασφάλεια και η ιδιοκτησία. Ακολουθούν άρθρα στα οποία αυτά εξειδικεύονται και αναλύονται. Η ελευθερία εκδηλώνεται ως: α) Ελευθερία έκφρασης της γνώμης με τον τύπο η με οποιοδήποτε άλλο τρόπο, β) ελευθερία της συνάθροισης, γ) ελευθερία άσκησης οποιουδήποτε επαγγέλματος, δ) κατάργηση της δουλείας και απαγόρευση της αγοραπωλησίας ανθρώπων και ε) ως ανεξιθρησκία».

Αξίζει να τονίσουμε την ιδιαίτερη βαρύτητα που δίνει ο Ρήγας στην αξία της μόρφωσης, στη θέση της γυναίκας (παγκόσμια πρωτοπορία οι θέσεις του) και των ξένων στο κράτος που οραματίζεται.

Δίνουμε το λόγο στην ομιλήτρια κυρία Δήμητρα Κατάκη : «Μήπως χρειαζόμαστε και σήμερα έναν οραματιστή σαν το Ρήγα Βελεστινλή;»

Και κλείνει  με το Θούριο : «Το τελευταίο έργο που περιλαμβάνεται στην Πολιτική Διοίκηση είναι ο Θούριος. Σ” αυτό το πιο γνωστό από τα έργα του Ρήγα θα μπορούσαμε να πούμε ότι συνοψίζεται λυρικά όλη η επαναστατική ιδεολογία και ορμή του. Η τέχνη, ο έμμετρος λόγος , μιλάει πιο αποτελεσματικά στο λαό και μέσα από το έργο αυτό , που παρά τις απαγορεύσεις και τις κατασχέσεις πέρασε ταχύτατα από στόμα σε στόμα των ραγιάδων όλης της Βαλκανικής ο σπόρος της λευτεριάς απλώθηκε πλατιά.

Πάρα πολλά έχουν γραφτεί και λεχθεί για το όραμα του Ρήγα σύμφωνα, με το οποίο τελικά προβλέπονταν ένα πολυεθνικό κράτος με την έκταση περίπου της άλλοτε βυζαντινής αυτοκρατορίας με φιλελεύθερους δημοκρατικούς θεσμούς , με “επίσημη” κατά κάποιο τρόπο γλώσσα την ελληνική αλλά με σεβασμό των θρησκευτικών και άλλων ιδιαιτεροτήτων της κάθε εθνότητας. Είναι αμφίβολο αν ένα τέτοιο όραμα μπορούσε να υλοποιηθεί και μάλιστα εκείνη τη χρονική στιγμή. Θα ήταν οι υπόλοιποι βαλκανικοί λαοί πρόθυμοι να δεχτούν την ελληνική ηγεμονία ή έστω να ακολουθήσουν τους Έλληνες στην Επανάσταση;

Και ο καθηγητής Απ. Β. Δασκαλάκης στο έργο του “ΡΗΓΑ ΒΕΛΕΣΤΙΝΛΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ ΚΑΙ ΜΑΡΤΥΡΙΚΟΝ ΤΕΛΟΣ” σημειώνει : Ο πρόδρομος της ελληνικής ελευθερίας, δια των επαναστατικών αυτού σχεδίων, έλαβε θέσιν προδρόμου της ελευθερίας των Βαλκανικών λαών, ο δε φωτοστέφανος του μαρτυρίου δια την ελευθερίαν των Ελλήνων εκοσμήθη με τα άνθη της ευλαβείας και της ευγνωμοσύνης πάντων των λαών της χερσονήσου του Αίμου. Ο απαράμιλλος βάρδος της ελευθερίας και ο ευγενής οραματιστής, τον οποίον τα συνταράσσοντα την ψυχήν του ιδεώδη παρέσυραν εις πολιτικάς χιμαίρας, δια των επαναστατικών αυτού σχεδίων, χάριν των οποίων υπέστη μαρτυρικόν θάνατον, κατέστη εις την νεωτέραν ιστορίαν της ανθρωπότητος εν σύμβολον ωραίων αγώνων και ευγενών προσπαθειών, αι οποίαι πολλλάκις οδηγούν εις ωραίας και ευγενείς πραγματικότητας”».

Εκτός από το οπτικοακουστικό υλικό με το οποίο  συνόδευε την ομιλία της η κυρία Κατάκη, οι : Σοφία Παπαγεωργίου, Ζαφείρης Κτενάς και Θανάσης Μουσόπουλος διάβασαν αποσπάσματα από το Θούριο του Ρήγα, το δημοτικό τραγούδι ο Σκλάβος, το ποίημα ‘Ο κήρυκας της λευτεριάς’ του Β. Ίλιτς και την ποιητική σύνθεση του Θανάση Μουσόπουλου «Στη γειτονιά του Αίμου».

Επίσης στο χώρο της εκδήλωσης είχαν εκτεθεί αντίγραφο σελίδας από τη Χάρτα που Ρήγα που δείχνει την ευρύτερη περιοχή της Θράκης, καθώς και διάφορα βιβλία σχετικά με το Ρήγα και το  έργο του.