«Περπατήσαμε» έναν… αιώνα, ψάχνοντας τα σημάδια μιας άλλης εποχής, που αποτελούσαν σημεία αναφοράς για την Ξάνθη, για τον «έξω» κόσμο… Κι αυτά τα σημεία ήταν οι χώροι διαμονής για τους επισκέπτες, τους διερχόμενους. Όλους όσοι έρχονταν στην πόλη μας…

Με τη βοήθεια του Δημήτρη Γκαγκαλίδη κάνουμε… τη βουτιά στο παρελθόν. Τα χάνια σημεία διαμονής για ανθρώπους και ζώα δίνουν τη θέση τους, σιγά σιγά στα πανδοχεία, μέχρι να πάρουν τη σημερινή τους μορφή, κάπου στα μέσα του 60, με τα πρώτα ξενοδοχεία και στην περιοχή μας.

Το πιο γνωστό Χάνι, το Χάνι Αβέρωφ, ιδιοκτησίας Λαλαζήση, στη συμβολή της Καραολή με την Δαγκλή, είναι «μία χρονοπύλη», όπως λέει, καθώς προχωρώντας, περνάς από το χθες στο σήμερα. Στα χρόνια μας σώζεται η υπέροχη αυλή του, στο οποίο, οι πελάτες έπιναν τον καφέ τους που συνδυάζονταν με τον αργιλέ και για τους πιο… μερακλήδες, και με τα φεσάκια που μπορούσαν να φορούν αν ήθελαν, όπως λέει ο Δημήτρης Γκαγκαλίδης, «να… περάσουν μπέικα».

«Ο χώρος που βλέπουν οι επισκέπτες είναι ιδιωτικός. Η αυλή και τα τριγύρω κτίσματα είναι διατηρητέα και εξαιτίας της αισθητικά προσεγμένης ανακαίνισης, το μέρος προσελκύει πολλούς επισκέπτες», λέει και υπενθυμίζει ότι ο πλάτανος που ήταν κάποτε στο κέντρο της αυλής και στα τέλη του 20^ου αιώνα κόπηκε, κατάφερε να… ρίξει ένα κλαδί και να αναγεννηθεί. «Θα τον δούμε στη βορειοδυτική γωνία της αυλής».

Προχωράμε… Ξενοδοχείο Λουξ, όπως το θυμούνται οι παλιοί, αλλά και με πολλά ονόματα, στο πέρασμα του χρόνου. Βρίσκεται στο τέλος του πεζόδρομου Γεωργίου Σταύρου. Χτίστηκε στα 1900, σε ευρωπαϊκά πρότυπα. Ήταν το ξενοδοχείο Ρουαγιάλ, με το όνομά του να αναγράφεται στην αραβική και τη γαλλική γλώσσα. Αργότερα, θα μετονομαστεί σε «Παλάς», στα χρόνια της βουλγαρικής κατοχής σε «Βουλγαρία». Το 1977 ανοίγει με το καινούριο του όνομα: Λουξ και θα λειτουργήσει μέχρι το πρόσφατο παρελθόν… Σηκώνοντας το κεφάλι μπορούμε ακόμα να διακρίνουμε τα παράθυρα και τα μπαλκονάκια του. «Ο ιδιοκτήτης του, όπως λέγεται, απαγόρευσε τη διαμονή της Μαρίκας Κοτοπούλη, που ο θίασός της επισκέφθηκε την πόλη, επειδή το επάγγελμα της ηθοποιού… υπερέβαινε των ηθικών κανόνων της εποχής», λέει ο Δημήτρης Γκαγκαλίδης.

Ωστόσο, το ίδιο το ξενοδοχείο ήταν πολύ… μοντέρνο. «Οι διαφημίσεις της εποχής μιλούν για πολυτέλεια και ηλεκτροφωτισμό, αλλά και για τις ιδιαίτερες αίθουσες, με την ομώνυμη λέσχη, το κυλικείο, τον πλούσιο μπουφέ…

Πάμε στην Π. Τσαλδάρη, που παλιά την έλεγαν «Κομοτηνή». Εκεί, στη γωνία υπήρχε το «Αθήναι». Το ξενοδοχείο ήταν το αγαπημένο των πολιτικών, καθώς από τα μπαλκόνια του μπορούσαν να εκφωνήσουν τους λόγους τους ενώ το πλήθος να στέκεται άνετα επί της πλατείας… Ένα τέτοιο μπαλκόνι φιλοξένησε και τον Γεώργιο Παπανδρέου, τον «Γέρο της Δημοκρατίας»… «Λέγεται ότι ο ιδιοκτήτης του το παραχωρούσε δωρεάν και πήρε το όνομα “Το ξενοδοχείο των φτωχών”», λέει ο ξεναγός μας.

Το ξενοδοχείο καταστράφηκε από μια πυρκαγιά τον Απρίλιο του 69, η οποία μπήκε εσκεμμένα, προκειμένου οι ιδιοκτήτες κάποιων από τα καταστήματα που δραστηριοποιούνταν από κάτω να πάρουν τη σχετική αποζημίωση από ασφαλιστικές εταιρίες. Καταστράφηκε ολοσχερώς, καθότι επρόκειτο για μια ξύλινη κατασκευή. Εύκολο…

Μιχαήλ Καραολή και Σκρα. Απέναντι από την αρχή του πεζοδρόμου της Ελπίδος, «βλέπουμε» το Μέγα Ξενοδοχείο, των αδελφών Κυριαζή. Ήταν ένα τρίπατο κτίσμα. Επιβλητικό. Καταστράφηκε εντελώς και σήμερα τίποτα δε θυμίζει από τις παλιές του δόξες. Γιατί, ήταν από τα κύρια ξενοδοχεία της τότε Ξάνθης…

Αλλά το «Ακρόπολις» διατηρείται μέχρι τις μέρες μας. Είναι το ξενοδοχείο στη γωνία Τσιμισκή και 28^ης Οκτωβρίου.  Σηκώνοντας το βλέμμα θα δούμε τα παράθυρα στη σειρά, του πάνω ορόφου. Λειτουργούσε μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 80. «Παραμένει ανεκμετάλλευτη η περιοχή, καθώς έχει κριθεί διατηρητέα», σημειώνει, ενώ θυμίζει ότι το ξενοδοχείο, πριν τον πόλεμο, είχε φιλοξενήσει την ομάδα της Αδριανούπολης, που ήρθε για έναν φιλικό αγώνα με την τοπική Ασπίδα. Στην υποδοχή της, που έγινε στον σιδηροδρομικό σταθμό παραβρέθηκαν οι αρχές του τόπου», επισημαίνει…

Αλλά στην Παναγή Τσαλδάρη με τη Θήρας, ένα παλιό χάνι μετατράπηκε σε πανδοχείο… Στο πρώτο στενάκι, αριστερά, που κατεβαίνει για το παζάρι. Μακρόστενα παράθυρα στέκουν κλειστά, βουβά, κοιτώντας τον δρόμο που τώρα είναι πολύβουος εξαιτίας και της εμπορικής δραστηριότητας που εξελίσσεται… Το όνομά του «Καισάρεια», καθώς ο ιδιοκτήτης ήταν από την Καισαρεία. Ο παππούς του Νίκου Ιωσηφίδη. Αυτό θα μετεξελιχθεί σε ‘μπουτίκ’ ξενοδοχείο με το όνομα «Παρθενών». Από κει θα περάσουν αρκετοί από το θέατρο. Ο ιδιοκτήτης του θυμάται τον αξεπέραστο Ντίνο Ηλιόπουλο, αλλά και τον γόη της εποχής Κώστα Κακαβά… Το ξενοδοχείο προτιμούσαν και οι αξιωματικοί, αλλά πριν το πραξικόπημα, Γιώργος Παπαδόπουλος και Σπύρος Μαρκεζίνης… Ο Δημήτρης Γκαγκαλίδης σημειώνει ότι το ξενοδοχείο δεν πήρε το όνομά του από τον Παρθενώνα, αλλά από την απόλυτη πεποίθηση του ιδιοκτήτη, την οποία και δημόσια ομολογούσε ότι ως ξενοδόχος δεν επρόκειτο να παρεκκλίνει των αρχών του και να «βάλει… τέτοιον κόσμο στο ξενοδοχείο»… Παρθένης…. «Παρθενών»!

Πηγαίνοντας στη δεκαετία 60, τα δυο αδέλφια Χατζηδοπαυλάκη, από την Κρήτη φτιάχνουν στην Ξάνθη, δυο ξενοδοχεία και δίνουν τα ονόματα των παιδιών τους «Σίσσυ» και «Πάρης». Βρίσκονταν, στο σημείο που τελειώνει η πλατεία Δημοκρίτου, στο παλιό κτίσμα του Επαγγελματικού Λυκείου. Αυτά κατέδειξαν τη νέα εποχή που ανέτελλε… «Στη διαφήμιση της εποχής αναγράφεται ότι βρίσκονται στη… γραφική περιοχή της Ξάνθης, με 32 κλίνες, πάρκινγκ, σέρβις και κεντρική θέρμανση»…

Όμως, το ξενοδοχείο σύμβολο της νέας εποχής ήταν το Ξενία, που εγκαινιάστηκε το 64, σε ένα από τα πιο όμορφα σημεία της Ξάνθης, «εκεί, όπου η παλιά Ξάνθη συναντά τον Κόσυνθο, εκεί όπου τελείωνε ο θερινός περίπατος των Ξανθιωτών, το σημείο ραντεβού των ερωτευμένων, με το θαυμάσιο τοπίο, την παλιά περιοχή των Μύλων», «οδηγεί» στον χρόνο ο Δημήτρης Γκαγκαλίδης…

Το ξενοδοχείο, εγκαινιάστηκε από τον δικό μας Αλέξανδρο Μπαλτατζή, που ήταν υπουργός Γεωργίας και τον τότε πρόεδρο της Βουλής, που κατέφθασαν με ελικόπτερο, το οποίο προσγειώθηκε στο μικρό αεροδρόμιο του Νέου Ζυγού. Και όπως όλα τα Ξενία, «επικέντρωνε μερικές καινοτομίες, όπως την πρωτοπόρα του αρχιτεκτονική, αλλά και στην ελεύθερη πρόσβαση στους κοινόχρηστους χώρους του, σε όλους όσοι το επιθυμούσαν, ανεξαρτήτως εάν ήταν πελάτες ή όχι», επισημαίνει…

Για το Ξενία, πληροφορίες μας δίνει και ο Τάκης Σιδηρόπουλος που «παρεμβαίνει» στον περίπατό μας. Μαθαίνουμε, λοιπόν ότι το έχτισε ο θείος του Αριστείδης Σαλτσίδης που ήταν εργολάβος οικοδομών. Αρχιεργάτης του εκείνο τον καιρό και μάλιστα με κοντά παντελονάκια ήταν ο Θόδωρος Τζίτζιφας που αργότερα θα έφτιαχνε το εργοστάσιο Σακκοποιίας στα Άβδηρα…

Θυμάται, το 63, πριν ο χώρος φιλοξενήσει το Ξενία, ότι έριξε ένα γερό χιόνι στην πόλη και το σχολείο πήγε εκεί εκδρομή τους μαθητές για χιονοπόλεμο.

Η «βόλτα» εύκολα μπορεί να συνδυαστεί με τα σινεμά της εποχής, που αποτελούσαν τον βασικό τρόπο διασκέδασης, ιδιαίτερα των νέων ανθρώπων…

Ανηφορίζοντας την Βασιλέως Κωνσταντίνου, λίγο πιο πάνω από το Επιμελητήριο, συναντούμε το ΡΕΞ. «Στέκει ακόμα η πινακίδα του, παρά το γεγονός πως εκεί πλέον λειτουργεί ένα εμπορικό κατάστημα», τονίζει ο Δημήτρης Γκαγκαλίδης. Αυτή η πινακίδα, τότε ήταν πρωτοποριακή, καθώς φώτιζε, δημιουργώντας την… ανάλογη ατμόσφαιρα…

Πιο πάνω, ο κινηματογράφος «ΑΛΦΑ», που μετά έγινε χώρος διασκέδασης για τους νέους… Ο ξεναγός μας, θυμάται τα ωραία κυκλικά σχέδια από γυψοσανίδα που ομόρφαιναν την οροφή…

Λίγο πιο πάνω, στη γωνία με την οδό Κονίτσης, τα πρώτα διαφημιστικά «Επίκαιρα», των κινηματογράφων με το πρόγραμμα προβολής ταινιών της εβδομάδας, καθώς λίγο πιο κάτω λειτουργούσαν τα «Τιτάνια»… Απέναντι μπορούσες να βρεις επίσης τα «Επίκαιρα» για τις προβολές των κινηματογράφων στην Παλιά Ξάνθη, που τότε «μεσουρανούσαν» οι κινηματογραφικές αίθουσες «Ολύμπια» και «Ηλύσια». Στην οδό Ορφέως η πρώτη που λειτουργούσε χειμώνα – καλοκαίρι, με τη θερινή αίθουσα να κάνει και κάποιες σύγχρονες προσπάθειες να λειτουργήσει… Τα Ηλύσια, είχαν κι αυτά θερινή λειτουργία, ακόμα πιο παλιά. «Το σημείο λεγόταν “Ωραία Θέα”, στη γωνία, Μαυρομιχάλη και Βασιλίσσης Σοφίας, που σήμερα υπάρχουν νεόδμητες πολυκατοικίες και καταστήματα»…

Τα Ηλύσια, όπως προσθέτει ο Δημήτρης Γκαγκαλίδης ήταν από τους πιο εμβληματικούς κινηματογράφους της εποχής και από τις μεγαλύτερες αίθουσες στη Βόρεια Ελλάδα…

Από τα Ηλύσια, όμως έχει μνήμες και ο Τάκης Σιδηρόπουλος, καθώς όπως λέει, είδε την ταινία «Μπεν Χουρ» ανεβασμένος σ’ ένα… πεύκο... Ο ίδιος θα επαναλάβει πως η μνήμη είναι ο γραφιάς της ψυχής και πως θα πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος ώστε τα παιδιά, οι νέοι να γνωρίζουν τις μνήμες πριν δημιουργήσουν τις δικές τους, τις σύγχρονές τους…

Ήταν ένας όμορφος, νοσταλγικός περίπατος, «σε μια Ξάνθη του χθες, που, όπως κι αν πέρασαν τα χρόνια τα θυμόμαστε με γλύκα και νοσταλγία… σε μια Ξάνθη εντελώς διαφορετική, όπου οι δρόμοι, τα τοπία, οι επιλογές ήταν σε μια άλλη αντίληψη», υπογραμμίζει…

*Την άλλη Παρασκευή, θα πάμε θάλασσα… Ετοιμαστείτε…

Ακούστε τον Δ.Γκαγκαλίδη.