‘Στη ζωή μου οι πιο μεγάλοι ευεργέτες στάθηκαν τα ταξίδια και τα ονείρατα’, έλεγε ο Νίκος Καζαντζάκης.

Έτσι, πιθανότατα, σκέφθηκε και ο Δημόκριτος ο Αβδηρίτης πολλά - πολλά χρόνια πριν, αφού υπήρξε ο μεγάλος ταξιδευτής της αρχαιότητας, μας γνωστοποιεί ο Δημήτρης Γκαγκαλίδης, επιχειρώντας με τον τρόπο αυτό να μας προϊδεάσει για τη σημερινή αλλιώτικη πρόταση του και να μας ξεναγήσει, για ένα τριήμερο, στα Άβδηρα.

Εμβληματική –μια από τις πολλές εμβληματικές, για να είμαστε ακριβείς- μορφή των Αβδήρων, ο Δημόκριτος. Ας επιχειρήσουμε να τον γνωρίσουμε πέρα από την ιστορική,  επιστημονική, φιλοσοφική του πλευρά, ρίχνοντας φως στο παρασκήνιο της καθημερινότητας του, μας προτρέπει ο ξεναγός μας.

‘Ταξίδεψε σε πολλά μέρη του τότε γνωστού κόσμου και…κατηγορήθηκε, λένε, για αυτό. Αλλά ήθη, άλλες αντιλήψεις. Κατηγορήθηκε, αναφέρεται από κάποιους,  ότι κατασπατάλησε την πατρική περιουσία στα ταξίδια και κινδύνευσε μέχρι και με θανάτωση! Τον έσωσε η ρητορική του, με την οποία κατάφερε να πείσει τους συμπατριώτες του ότι δεν ταξίδευε για ψυχαγωγία και διασκέδαση, αλλά για εκπαίδευση και γνώση. Αναφέρεται ότι με το έργο του ‘Μέγας Διάκοσμος’ αιτιολογούσε αυτές του τις εξορμήσεις. Οι συμπατριώτες του τον αποκαλούσαν και ‘γελασινό΄, καθώς, λέγεται, ότι ήταν γελαστός άνθρωπος και πρέσβευε ότι η ευθυμία είναι αγαθό’, θα μας πει.

Ανάμεσα σε θρύλους και αλήθειες της εποχής του Δημόκριτου, συνεχίζουμε να προετοιμαζόμαστε για τη δική μας εξόρμηση στα μέρη του :’Λέγεται ακόμη ότι πειραματιζόταν με τις νοητικές ικανότητες, αρχίζοντας από τον ίδιο του τον εαυτό. Και το έκανε και με…απόκοσμες δράσεις: κοιμόταν κοντά σε νεκροταφεία για να κατανοήσει τα συναισθήματα που επιφέρουν τέτοιες ενέργειες… ‘Όπως και αν έχει, έμεινε, και θα μείνει , γνωστός ως ο πυρηνικός επιστήμονας’.

Και που δεν τον συναντάμε. Το όνομα του ‘φιγουράρει’ ως τίτλος από ομάδες μέχρι επιστημονικά εργαστήρια. Δάνεισε το όνομα του σχεδόν παντού:’ φαίνεται πάντως ότι βαίνει προς υλοποίηση η πρόταση του Μητροπολίτη Ξάνθης να στηθεί η προτομή του στην είσοδο της πόλης’ , επισημαίνει ο Δημήτρης Γκαγκαλίδης, ο οποίος συνεχίζει να εξιτάρει την φαντασία μας με τους θρύλους για τον ‘παππού’ Δημόκριτο: ‘ ένα από τα έθιμα των Αβδήρων που κρατά μέχρι σήμερα, το ψωμί της γαίας, συνδέεται με τις τελευταίες ημέρες της ζωής του.  Δεν ξέρουμε πόσο αληθές ή όχι είναι. Όμως, λέγεται, ότι πλάγιαζε, ανήμπορος πια, στο κρεβάτι και τον φρόντιζαν οι αδελφές του. Κάποια στιγμή έπρεπε να παραστούν σε τριήμερες θρησκευτικές εκδηλώσεις και να τον αφήσουν μόνο. Σκέφθηκαν λοιπόν, για τρεις ημέρες, να ψήνουν ψωμί στον πέτρινο φούρνο και να το αφήνουν, αχνιστό, στο προσκεφάλι του, ώστε να μυρίζει την φρεσκάδα και να μένει ζωντανός’.

Και να, πλάι στον Δημόκριτο, ‘ανασταίνουμε’ με τη μνήμη και άλλες εμβληματικές προσωπικότητες της γης των ανθρώπων του πνεύματος και της επιστήμης: τον Πρωταγόρα, τον Βίων, τον Ανάξαρχο και τόσους άλλους: ‘ ο Πρωταγόρας , λένε, ότι ήταν ο καλύτερος δάσκαλος σε ιδιαίτερα μαθήματα. Έπαιρνε υψηλά δίδακτρα και ακολουθούσε πρωτοποριακές μεθόδους διδασκαλίας. Για τον Ανάξαρχο, γνωστό για την ευφράδεια του, λέγεται ότι είχε ένα φρικτό θάνατο. Τον έβαλαν μέσα σε ένα κυλινδρικό δοχείο και τον χτυπούσαν με ξύλινα και σιδερένια γουδοχέρια’…

Αλλά πως ‘γεννήθηκαν’ τα Άβδηρα; Συνεχίζει να μας εξιτάρει τη φαντασία ο ξεναγός μας: ‘ θα κινηθούμε μεταξύ θρύλων και μυθολογίας, λοιπόν, αφού ακόμη δεν γνωρίζουμε πόσες αλήθειες κρύβει η ελληνική μυθολογία. Ήρθε ο Ηρακλής στην περιοχή για να αιχμαλωτίσει τα ανθρωποφάγα άλογα του Διομήδη. Μαζί του ο φίλος του Άβδηρος. Τα άλογα τον κατασπάραξαν. Ο Ηρακλής για να τον τιμήσει έχτισε στη μνήμη του την πόλη των Αβδήρων’.

Αλλά θα ήταν ελλιπείς όλες οι αναφορές, οι θρύλοι και οι μύθοι, αν δεν προσθέταμε και το μεγάλο ανταγωνισμό που υπήρχε μεταξύ της πόλης της Θράκης και των Αθηναίων:’ Υπήρχε μεγάλη αντιζηλία. Έτσι προέκυψε ο ‘αβδηριτισμός’ και τα …ανέκδοτα της εποχής. Και να ένα από αυτά: αποφάσισαν οι Αβδηρίτες να χτίσουν ένα υδραγωγείο. Έκαναν έρανο, ξεκίνησαν τα έργα, έφτιαξαν και μια καλλιμάρμαρη βρύση. Ξέχασαν όμως να εντάξουν στο έργο τον τρόπο μεταφοράς του νερού! Έχει και άλλο. Πάει στα Άβδηρα ο φιλόσοφος Διογένης. Μπαίνει στην πόλη από μια τεράστια πύλη . Γυρίζει , λοιπόν, και λέει στους Αβδηρίτες: Προσέξτε μη σας φύγει…η πόλη!’

Επαναφέρει την πρόταση του να δημιουργηθεί το μονοπάτι των φιλοσόφων στα Άβδηρα:’ εκεί, στη διαδρομή από το χωριό μέχρι το εκκλησάκι του Αγίου Αθανασίου. Να καλλωπιστεί και να αναρτηθούν ρήσεις των μεγάλων αυτών Αβδηριτών. Θα γίνει ένας νέος πόλος έλξης επισκεπτών και θα κρατά ζωντανή στη μνήμη την ιστορία’.

Τουρίστας …στον τόπο σου

Με όλα τα παραπάνω, αλήθειες, θρύλους, μύθους, ανέκδοτα στο σακίδιο, εμείς ξεκινάμε την τριήμερη μας απόδραση στα Άβδηρα.

Να το πρόγραμμα μας:

Παρασκευή πρωί κλείνουμε δωμάτιο στους παραδοσιακούς ξενώνες εντός του χωριού. Το μεσημέρι επιλέγουμε ιππασία πλάι στο κύμα και το απόγευμα επισκεπτόμαστε το αρχοντικό Παμουκτσόγλου:’ το αρχοντικό είναι επισκέψιμο. Το διαχειρίζεται η ΕΦ.Α. Είναι πανέμορφο και συνοδεύεται και αυτό από θρύλους που σαγηνεύουν. Έχει το…φάντασμα του! Την γριά, τελευταία απόγονο της οικογένειας, που κάποια βράδια, στέκει στα παράθυρα του σπιτιού’.

Η κατάρα των Αβδηριτών, προς τον καπνέμπορο Παμουκστόγλου από την Κωνσταντινούπολη, για μια αδικία που υπέστησαν , ‘στοίχειωσε’ όλη την πλούσια οικογένεια που έμεινε χωρίς απογόνους. Το αρχοντικό πάντως στέκει αγέρωχο στο χρόνο και φιλοξενεί πλέον πολιτιστικές εκδηλώσεις.

Βραδιάζει, και πάμε για φαγητό στις ψησταριές του χωριού.

Σάββατο πρωί πίνουμε τον καφέ μας στην πλατεία –εξώστη και αναχωρούμε για τους δρόμους του κρασιού. Οι αμπελώνες πολλοί και όλοι εξαιρετικοί. Καλλιέργειες και οινοποιεία εντυπωσιάζουν κάθε επισκέπτη.

Το μεσημέρι πάμε για μπάνιο. Επιλέγουμε ανάμεσα στις οργανωμένες και ελεύθερες παραλίες, και το απόγευμα επισκεπτόμαστε το Λαογραφικό Μουσείο. Στεγάζεται στο παλιό,  πέτρινο σχολείο, το οποίο είχε χτιστεί το 1860. Πέτρα και ξύλο κυριαρχούν και φιλοξενούν υπέροχα εκθέματα. Στη διαμόρφωση των χώρων συμμετείχαν, μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων, μαθητές του Γυμνασίου και Λυκείου Αβδήρων, μας πληροφορεί. Δίπλα και ο υπέροχος Ι.Ν της Αγίας Παρασκευής, πολιούχου των Αβδήρων, με μοναδικές εικόνες από το 19^ο αιώνα.

Το βράδυ επιλέγουμε τις …ιταλικές γεύσεις των Αβδήρων! ‘ Ως καλοφαγάς και από προσωπική εμπειρία , τις  συστήνω ανεπιφύλακτα’, θα μας πει.

Έφτασε η Κυριακή. Λέμε να περπατήσουμε το μονοπάτι μέχρι τον Άγιο Αθανάσιο. Κάποιοι παίρνουμε και τα ποδήλατα μας. Φτάνουμε στο εκκλησάκι. Η θεά πανοραμική: ξεδιπλώνονται μπροστά μας Θάσος, Σαμοθράκη και από την άλλη πλευρά η οροσειρά της Ροδόπης!

Κατευθυνόμαστε προς τη Μάνδρα :’ δεν θα χαθείτε. Οδηγός είναι ο ορίζοντας’, μας διαβεβαιώνει ο ξεναγός μας.

Φτάνουμε μέχρι το άλσος ‘Λ.Παπαντωνίου’ και την εκκλησία του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού.

Επόμενος σταθμός μας το Αρχαιολογικό Μουσείο :’Κόσμημα αισθητικό και ιστορικό’ το χαρακτηρίζει ο Δ.Γκαγκαλίδης, ο οποίος επιμένει ότι είναι ένα από τα καλύτερα και ωραιότερα στη Βόρεια Ελλάδα.

Το μεσημέρι ξαναπάμε για μπάνιο. Επισκεπτόμαστε και τις γειτονικές παραλίες , αυτή του Μυρωδάτου. Και μετά απολαμβάνουμε ψαρομεζέδες στις γειτονικές ταβέρνες.

Το απόγευμα είπαμε να δούμε από κοντά τα περίφημα ρακοκάζανα της περιοχής. Πάμε στη Βελώνη , στη Μάνδρα και συνεχίζουμε και στους υπόλοιπους οικισμούς.

Ένα πλούσιο τριήμερο, το οποίο θα μπορούσαμε να εμπλουτίσουμε με επισκέψεις στο Μουσείο Γρηγόρη Αυξεντίου, στο Κέντρο περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης,  στον Ι.Ν. Αγίου Νικολάου, στις αλυκές –ανάμεσα σε Κεσσάνη και Πορτο Λάγος –στο γεωθερμικό πεδίο, στις λιμνοθάλασσες Λάφρα-Λαφρούδα, στο άλσος Αγνοουμένων Κύπρου, στον Αλιευτικό συνεταιρισμό και …δεν έχει τέλος η περιπλάνηση!

Και καθώς αναχωρούμε για Ξάνθη, ο ξεναγός μας, μας εκμυστηρεύεται :’ ήρθε ένας συγγενής μου από το εξωτερικό και επισκέφθηκε τις παραλίες για μπάνιο. Αν αυτές οι παραλίες ήταν σε κάποια άλλη χώρα, θα έσφυζαν από κόσμο, μου είπε’.

Μύκονος και Σαντορίνη;  Μπα.. Στα Άβδηρα έχει ομορφιές, ιστορία και σασπένς. Άβδηρα λοιπόν.

Ακούστε τον Δ.Γκαγκαλίδη.