‘ Το μνημείο στην Ξάνθη ζωντάνεψε στη μνήμη μου τις εικόνες που αντίκρυσα όταν επισκέφθηκα τα στρατόπεδα Άουσβιτς και Μπιρκενάου. Εκείνη τη σιδηροδρομική γραμμή που οδηγούσε τα θύματα των Ναζί στα κρεματόρια…’ , ήταν τα πρώτα λόγια του Θανάση Μουσόπουλου , που ενόψει των αποκαλυπτηρίων του μνημείου Ολοκαυτώματος, το μεσημέρι της Κυριακής, μοιράστηκε με τους ακροατές/ιες της ενημερωτικής εκπομπής του δημοτικού ραδιοφώνου, μέρος των όσων στοιχείων άφησαν πίσω τους για τους Εβραίους της Ξάνθης οι αείμνηστοι Θωμάς Εξάρχου και  Στέφανος Ιωαννίδης.

‘ Οι γενοκτονίες Αρμενίων και Ποντίων ήταν η πρόβα για να ξεπηδήσουν «ιδεολογίες» και αντιλήψεις εξόντωσης… Το Ολοκαύτωμα των Εβραίων, αλλά και κάθε διαφορετικού σε σχέση με το τι θεωρούσαν άξιο να χαρακτηρίσουν άνθρωπο : Ρομά, ομοφυλόφιλους, ανάπηρους…’ σημειώνει, εμβαθύνοντας στα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που διαπράχθηκαν και δεν πρέπει επ’ ουδενί να αφεθούν στη λήθη, να θάψουν ή να παραποιήσουν την καταγεγραμμένη ιστορική αλήθεια για να μην επαναληφθούν.

Μίλησε για το έργο του Θωμά Εξάρχου, που μαζί με το ΠΑΚΕΘΡΑ, ανέδειξαν την εβραϊκή κοινότητα της Ξάνθης:’ αυτούς που χάθηκαν αλλά δεν ξεχάστηκαν, όπως αναφέρει ο Θ.Εξάρχου’, επισημαίνει και εστιάζει στα ιστορικά δεδομένα που κατέγραψε ο Στ. Ιωαννίδης.

Κρατά στα χέρια το βιβλίο του με τίτλο : ‘Στέφανος Ιωαννίδης: ένας λογοτέχνης γεννιέται’. Είχε κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις ΣΠΑΝΙΔΗ το 2010 , στο πλαίσιο συνεργασίας του Θ. Μουσόπουλου με την τότε Στέγη Πολιτισμού του Δήμου Ξάνθης :’ είναι βασισμένο στο ημερολόγιο που κρατούσε ο 18χρονος Στέφανος και κατέγραφε όσα συνέβαιναν στην Ξάνθη την περίοδο της κατοχής, αλλά και λογοτεχνικά του κείμενα εκείνης της περιόδου’, θυμίζει.

Ακούστε το Θ.Μουσόπουλο.

Επιλέγει , καθόλου τυχαία, να απαγγείλει το ποίημα του Σ. Ιωαννίδη ‘Γίναν οι φίλοι φωτογραφίες΄: Θα μου επιτρέψετε να δώσω στη σημερινή μας ραδιοφωνική συνάντηση τον τίτλο ‘Ελεγεία στον Ζακ’. Το φίλο του 18χρονου Στέφανου για τον οποίο γεννήθηκε αυτό το ποίημα. Λέγεται ότι στις 3 Μαρτίου του 1943 πνίγηκε κατά τη μεταφορά του σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Αυστρία, μαζί με άλλους Εβραίους, όταν το ποταμόπλοιο που τους μετέφερε βυθίστηκε στο Δούναβη… Υπάρχει καταγεγραμμένη και η μαρτυρία της Χαρίκλειας Μαργαριτοπούλου για τον Ζακ. Μια παρέα γυμνασιόπαιδα. 18χρονα παιδιά της  Ξάνθης του 1934-1940… Ο αδελφός της Μαργαρίτης, ο Στέφανος Ιωαννίδης, ο Χρόνης Ράσσας , ο Στέργιος Σαμαράς και ο Ζακ.. Ο Ισαάκ –Ζακ- Αμαρίλιο ‘ .

Ο Ζακ που αγαπούσε τα γράμματα και ήθελε να γίνει διπλωμάτης , όπως πληροφορεί ο φίλος του Στέφανος, στο ποίημα που αφιέρωσε σε εκείνον και σε όσους χάθηκαν.

Και φυσικά η αναφορά της μνήμης στον Ζακ, που περπάτησε την Ξάνθη, έπαιξε, γέλασε, ονειρεύθηκε στα σοκάκια της πόλης μαζί με τους αγαπημένους φίλους του, συμπεριλαμβάνει το σύνολο των αδικοχαμένων κείνης της περιόδου που η κτηνωδία ‘εκτέλεσε’ την ανθρωπιά.

Ο Δάσκαλος ‘κλείνει’ την Ελεγεία με ένα φόβο που εύχεται να μην τον ζήσει η Ξάνθη:’ η κοινωνία πρέπει να αισθανθεί αυτή την τιμή . Η απώλεια τους, άφησε ένα κενό στην Ξάνθη. Ήταν άνθρωποι του μόχθου, οι περισσότεροι. Λίγοι ήταν οι πλούσιοι έμποροι και καπνέμποροι. Θυμάμαι ακόμη όταν ήμουν παιδί τον Εβραίο καταστηματάρχη στη γειτονιά μου. Περιδιάβαινε τακτικά τα σοκάκια της πόλης. Άνθρωπος της καθημερινότητας της πόλης… Άνθρωποι που αγαπούσαν τα γράμματα, τη γνώση και είχαν έφεση στις τέχνες. Κάνω την αναφορά για να μην ξανασυμβούν περιστατικά, όπως αυτά με την καταστροφή της πλακέτας, που στη μνήμη τους είχε τοποθετηθεί στην καπναποθήκη όπου τους συγκέντρωσαν, στην Ξάνθη… ‘.