Είμαι βαθύτατα χαρούμενος και - αν θέλετε - τυχερός που συμμετέχω στη σημερινή παρουσίαση, για πολλούς λόγους. Είναι η πρώτη βιβλιοπαρουσίαση του 2023 στην οποία παίρνω μέρος - οπότε εύχομαι σε όλους και σε όλες Δημιουργικό Ειρηνικό Υγιές 2023. Δεύτερος λόγος είναι η παρουσία μου για πρώτη φορά στον ωραίο χώρου Νόστου που είναι μια εστία σύγχρονου πολιτισμού στην πόλη μας. Και τρίτο, που βρίσκομαι ανάμεσα σε δύο αγαπητούς και εκλεκτούς πεζογράφους, τη Δήμητρα Πυργελή και τον Ηλία Μωραΐτη που είναι και ο αυτουργός τη σημερινής σύναξης, και στην αγαπητή μαθήτριά μου και φίλη Άννα Μουσμουλίδου που θα αποδώσει αποσπάσματα.

Σε μια πρόσφατη έρευνα και δημοσίευση έμεινα κι εγώ έκθαμβος από το πλήθος των πεζογράφων της πόλης μας. Σημείωσα: «Και από την απλή μόνο καταγραφή και παρουσίαση των πεζογραφημάτων της τελευταίας σχεδόν εικοσαετίας στην Ξάνθη φαίνεται, νομίζω, η μεγάλη κίνηση στον χώρο αυτό. Αν προσθέσουμε μάλιστα τις ποιητικές συλλογές, τα δοκίμια και τα υπόλοιπα έργα του λόγου αποδεικνύεται η γενική πνευματική κατάσταση της Ξάνθης» (Η ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΞΑΝΘΗ, 8 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2023)

Εκλεκτός τεχνίτης του λόγου ο Ηλίας Μωραΐτης παρουσιάζει σήμερα το τρίτο μυθιστόρημά του «Το Σύνδρομο του Μεσσία». Είχα τη χαρά να παρουσιάσω και τα δύο προηγούμενα βιβλία του. Το 2017 δημοσίευσε το πρώτο του μυθιστόρημα «ΣΚΛΗΡΕΣ ΑΛΗΘΕΙΕΣ», το οποίο χαρακτήρισα «ψυχολογικό θρίλερ», σε διάφορες όμως δημοσιεύσεις χαρακτηρίζεται και ως αστυνομικό.

Το δεύτερο βιβλίο του «Ο Σκακιστής» (2020, που προχωρεί ήδη σε επανέκδοση) αποτελεί μία κατάκτηση στην τέχνη του λόγου και δη του αστυνομικού. Ο Ηλίας Μωραΐτης, και σε τούτο το έργο όπως και στο προηγούμενο, δίνει μεγάλη βαρύτητα στην ψυχολογία των ηρώων και των ηρωίδων του.

Και φτάνουμε στο «Σύνδρομο του Μεσσία», ένα συναρπαστικό αστυνομικό μυθιστόρημα με σφοδρά στοιχεία ψυχολογικού θρίλερ και έντονες δόσεις αγωνίας, χωρίς να απουσιάζουν τα στοιχεία της βαθύτατης φιλοσοφικής αναζήτησης.

Κινούμαστε ανάμεσα σε δύο βασικούς άξονες: την αστυνομική λογοτεχνία και την ψυχολογία της εποχής μας. Λέγοντας αστυνομική λογοτεχνία δεν εννοούμε «κλέφτες και αστυνόμοι». Αντίθετα, πρόκειται για ένα παιχνίδι με προκαθορισμένες κινήσεις και με πιόνια που παίζουν άτομα αυτοκινούμενα – στην ουσία όμως ετεροκίνητα.

Όσον αφορά το ψυχολογικό θρίλερ, ο ίδιος ο Ηλίας, σε παλιότερη συνέντευξή του, στην ερώτηση «πώς προέκυψε» να γράψει τέτοια έργα, απαντά :

«Η αιτία ήταν το ενδιαφέρον μου για την ανθρώπινη συμπεριφορά και τα μυστικά που κρύβει […] Θα έλεγα πως περισσότερο με συναρπάζουν οι ανατροπές και κυρίως η διαδικασία που οδηγεί σε αυτές».

Αυτό ακριβώς που δηλώνει ο Ηλίας αποτελεί θα έλεγα την πυξίδα για την ανάγνωση του έργου του. Ζώντας σε μια εποχή με έντονα ψυχολογικής υφής χαρακτηριστικά, όχι μόνο λόγω της πανδημίας αλλά και από γενικότερα αίτια, είναι πολύ διαδεδομένες ποικίλες ψυχολογικής υφής δισλειτουργίες.

Συναντούμε δύο φαινόμενα σχετικά.

Πρώτα πρώτα ο ίδιος ο τίτλος: το Σύνδρομο του Μεσσία. Κάποιος άνθρωπος «χαρακτηρίζεται από την ακατανίκητη ανάγκη προσφοράς και το αίσθημα παντοδυναμίας. Βέβαια, η υπέρ το δέον προσφορά ορισμένων ατόμων, προκαλεί δυσφορία στο περιβάλλον τους […] Συχνά τα άτομα με το σύνδρομο ελκύονται από ανθρώπους με πολλά προβλήματα».

Ο Ηλίας στο μυθιστόρημά του παρουσιάζει ήρωες που εκτός από το σύνδρομο του Μεσσία εμπλέκονται από διάφορες πλευρές με τα ψυχιατρικά θέματα. Ιδιαίτερα, όσον αφορά τη σχιζοφρένεια που χαρακτηρίζεται από διαταραχές που παρατηρούνται σε όλα τα επίπεδα ψυχικών λειτουργιών, στις σοβαρές περιπτώσεις, οι πάσχοντες είναι δυνατόν να γίνουν επικίνδυνοι για τον εαυτό τους ή τους άλλους.

Θα έλεγα ότι το κυρίαρχο ζήτημα του έργου - όχι το μοναδικό - είναι η ιχνηλάτηση του δρόμου που συνδέει την τέχνη με το Θεό. Μέσα από τα αποσπάσματα που θα παραθέσω θα φανεί ελπίζω το εύρος και το βάθος της θεματολογίας.

Τα πρόσωπα που κινούνται με μαεστρία - όπως και στον Σκακιστή - από τον Ηλία Μωραΐτη είναι αρκετά, σπαρμένα στον χρόνο και στον τόπο του έργου. Είναι φορείς ιδεών και τρόπων. Η γραφή του Ηλία είναι σύγχρονη, ξεφεύγοντας από τις τετριμμένες αποτυπώσεις. Μου θύμισε δύο ιταλούς ενεργούς διανοούμενος.

Είναι πολύ χαρακτηριστικά όσα λέγει ο Ουμπέρτο Έκο [«Κατασκευάζοντας τον Εχθρό και άλλα περιστασιακά κείμενα», εκδ. Ψυχογιός, 2011 στο κείμενο «Hugo, Hélas! Η ποιητική της υπερβολής» διαβάζουμε:]

“Σε μια ιστορία δρουν βεβαίως οι συντελεστές, αλλά οι συντελεστές ενσαρκώνουν Ενεργούς Παράγοντες, […]. “Κάθε άτομο και κάθε αντικείμενο […] δεν εκπροσωπεί τον εαυτό του, αλλά τις μεγάλες δυνάμεις που είναι οι πραγματικοί πρωταγωνιστές του μυθιστορήματος”.

Από την άλλη, για το θέμα του θεού, ο Βίτο Μανκούζο καθηγητής Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ούντινε στο πρόσφατο βιβλίο του «Ηθική στις δύσκολες ημέρες» γράφει:

«Ο θάνατος του Θεού ισοδυναμεί με τον θάνατο του Καλού, με τον θάνατο της ηθικής νοούμενης ως ανώτερης αξίας για την οποία ζούμε […] Η αληθινή διαφορά δεν είναι μεταξύ εκείνου που πιστεύει και εκείνου που δεν πιστεύει, αλλά μεταξύ εκείνου που υπερβαίνει τον εαυτό του για να υπηρετήσει ανώτερες αξίες και εκείνου που αντίθετα ανάγει τα πάντα στον εαυτό του».

Κλείνω με ένα απόσπασμα, που, θα λέγαμε «δασκαλίστικα», είναι η κεντρική ιδέα του μυθιστορήματος:

«Με τη δύναμη της αγάπης και της θυσίας, κατάφερε να υπερνικήσει ακόμα και τον Διάβολο που είχα καταφέρει να γίνω μέχρι να τη γνωρίσω».

ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ

ΞΑΝΘΗ, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2023