Πώς τα «καλύτερα χρόνια της ζωής μας» σημαδεύονται από συναισθήματα ανεπάρκειας, φόβου και ανασφάλειας

Θεωρητικά, το άγχος είναι μία φυσιολογική αντίδραση του ανθρώπου σε διάφορα ερεθίσματα, ακόμα και από την αρχή της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους και γενικά κυριαρχεί ως μηχανισμός σε όλο το ζωικό βασίλειο. Oπως θα έλεγε ένας επιστήμονας, αυτή η αντίδραση αποσκοπεί κάπου, στην επιβίωση, κάνει το ον να βρίσκεται σε εγρήγορση όσον αφορά διάφορους κινδύνους στους οποίους μπορεί να είναι εκτεθειμένο. Τα αγχώδη συναισθήματα ανεπάρκειας, φόβου, ανασφάλειας αντικατοπτρίζουν την κατάσταση της ζωής και πολύ περισσότερο της σχολικής ζωής.

Πώς λειτουργεί το άγχος; Οταν εισερχόμαστε σε κάποια φάση άγχους, ενεργοποιείται ο άξονας υποθάλαμος-υπόφυση-επινεφρίδια.

Εν συνεχεία εκκρίνονται οι ορμόνες του στρες, η κορτιζόλη και η αδρεναλίνη. Το σώμα ετοιμάζεται για φυγή ή μάχη. Η διαδικασία αυτή πραγματοποιείται για να τεθεί το ανθρώπινο και όχι μόνο σώμα σε εγρήγορση και στο τέλος να σωθεί και να επικρατήσει έναντι του θηρευτή του.

Σημαντικό είναι να ειπωθεί το εξής: η διέγερση, στην περίπτωσή μας το άγχος, αφορά το συμπαθητικό νευρικό σύστημα. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, ο βομβαρδισμός από τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας για διάφορα φλέγοντα θέματα, οι πανελλήνιες εξετάσεις που οριακά μπορεί και να «τρελάνουν» κάποιον μαθητή και μόνο στην ιδέα, εντείνουν τη λειτουργία του συμπαθητικού νευρικού συστήματος, με αποτέλεσμα όλοι σε έναν μεγάλο βαθμό να είμαστε σε μια ένταση. Το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα, που μας καταστέλλει, υποτιμάται.

Το να αγχωνόμαστε ως έναν βαθμό είναι πολύ φυσικό, γιατί παρακινούμαστε για να πετύχουμε κάποιον στόχο, για να έχουμε κάποια επιτυχία σε κάποιον τομέα. Πιο συγκεκριμένα, το άγχος στον εργασιακό τομέα μπορεί να αποβεί καρποφόρο καθώς πιθανότατα θα αυξάνει την αποδοτικότητα του εργαζομένου, αν είναι σε λογικά και αυτοδιαχειριζόμενα επίπεδα.

Το ίδιο ισχύει και στο σχολικό περιβάλλον, στο οποίο ένα παιδί κινητοποιείται ώστε να έχει έναν αξιοπρεπή βαθμό. Ολα αυτά βέβαια, μόνο όταν δεν ξεπερνιούνται τα όρια του παρακινητικού άγχους και δεν πάμε σε υπερβολικές περιπτώσεις και σε πιο ακραίο βαθμό, σε αγχώδεις διαταραχές.

Το άγχος στο σχολείο

Πέρα από αυτά, το άγχος το συναντάμε σε τεράστια ποσοστά στον σχολικό χώρο είτε λόγω των βαθμών τετραμήνου είτε λόγω των εξετάσεων. Σε ό,τι αφορά τους βαθμούς παρατηρείται έντονα το φαινόμενο της βαθμοθηρίας. Δηλαδή ο μαθητής μπαίνει σε έναν φαύλο κύκλο να κυνηγά όλο και υψηλότερους βαθμούς, σπαταλώντας ψυχική ενέργεια, η οποία σπατάλη οδηγεί πολλές φορές και σε σωματικά συμπτώματα, αυτό που λέμε σωματοποίηση του άγχους.

Ενα «τρανταχτό» παράδειγμα σωματοποίησης του άγχους είναι η αποδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος. Είναι πάρα πολύ λυπηρό το γεγονός ότι στο όνομα ενός μεγάλου βαθμού, μιας καλής απόδοσης σε κάποια εξέταση, ένα ποσοστό μαθητών καταστρέφουν την ψυχική τους υγεία και όχι μόνο. Μάλιστα, κατά την περίοδο του εγκλεισμού λόγω της COVID-19 παρατηρούμε ότι οι νευρώδεις συμπεριφορές αυξήθηκαν. Η απομόνωση από τον έξω κόσμο, η υποτίμηση της κοινωνικοποίησης οδηγεί στην υπερβολική αντίδραση κάποιων ανθρώπων χωρίς πρακτικά να χρειάζεται. Και παθολογικά, υπάρχει πρόβλημα.

Οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, έχουμε βρεθεί αντιμέτωποι με την πρόκληση των ενδοσχολικών, αλλά και πανελλαδικών εξετάσεων.

Η περίοδος πριν τις οποιεσδήποτε σχολικές εξετάσεις για έναν μαθητή συνήθως είναι κατά κάποιον τρόπο… «μαύρη». Γιατί κατ’ αρχάς ο όγκος της ύλης είναι εξωφρενικός, το επίπεδο δυσκολίας με τα χρόνια έχει αυξηθεί και γενικότερα οι απαιτήσεις είναι πάνω από τις δυνάμεις πολλών μαθητών.

Στο παρελθόν, ήταν πολύ πιο εφικτό για έναν μαθητή να καταφέρει να περάσει στη σχολή που ήθελε, γιατί και το επίπεδο δυσκολίας και η ποσότητα της ύλης ήταν πιο διαχειρίσιμα προς μελέτη. Είναι απαραίτητο να αλλάξει η όλη κατάσταση.

Δεν έχουν όλοι το ψυχικό σθένος να βγάλουν εις πέρας ένα τέτοιο φορτωμένο πρόγραμμα και εν τέλει, δεν αξίζει να θυσιάζεται η μοναδική για κάθε άνθρωπο περίοδος της σχολικής του ζωής στον βωμό μιας «επιτυχίας» που σήμερα πια δεν είναι και σίγουρο ότι θα εγγυηθεί μια σίγουρη επαγγελματική αποκατάσταση.