Στη σειρά των συναντήσεων στο Λύκειον Ελληνίδων Ξάνθης «Περί Θεάτρου Λόγος» στα δύο τελευταία μαθήματα (13 και 27 Μαΐου 2025) αναφερθήκαμε σε Ξανθιώτες και Ξανθιώτισσες που έγραψαν ή / και δημοσίευσαν θεατρικά έργα.

  Στην πρώτη συνάντηση (13 Μαΐου 2025) εξετάσαμε τη σχέση της Κατίνα Βέικου Σεραμέτη (1912 - 1989) και του Στέφανου Ιωαννίδη (1923 - 2001) με το Θέατρο.

  Η Σεραμέτη δημοσίευσε σε βιβλίο τρία μονόπρακτα με τον τίτλο «Η Λίμνη», 1987. Το πρώτο μονόπρακτο είναι «Η λίμνη», τα άλλα δύο: «Ο Άνθρωπος με το τσιγάρο ή μονόλογος ανάμεσα σε δύο πρόσωπα» και «Το Γαλάζιο Λουλούδι». Το δεύτερο το παρουσίασε το 1994 το Γυμνάσιο Σμίνθης σε σκηνοθεσία της Δήμητρας Κατάκη. «Ο Άνθρωπος με το τσιγάρο» το 1981 πήρε αναμνηστικό δίπλωμα στον διαγωνισμό Ιπεκτσί.

Ο Στέφανος Ιωαννίδης το 1979 δημοσίευσε το έργο του «Στη γέφυρα του Λουλέ - Μπουργκάζ - Δράμα σε τρεις πράξεις», διασκευή για το θέατρο από το διήγημα του Γεωργίου Βιζυηνού «Ποίος ήτον ο φονεύς του αδελφού μου». Το έργο παρουσιάστηκε από το ΚΘΒΕ / Θέατρο Θράκης το 1980. Το ίδιο έργο παρουσίασε το Γυμνάσιο Σμίνθης το 1995 σε σκηνοθεσία Δήμητρας Κατάκη.

  Στη δεύτερη συνάντηση, που ήταν και το Καταληκτήριο Μάθημα (27 Μαΐου 2025), αναφερθήκαμε σε άλλους / άλλες που έχουν γράψει ή / και δημοσιεύσει στην Ξάνθη ποικίλα θεατρικά έργα.

*

  Θα ξεκινήσουμε από τρεις σημαντικούς λογοτέχνες της Ξάνθης, που εκτός από την πεζογραφία και την ποίηση, παρουσίασαν και  έργο  θεατρικό.

  Ξεκινούμε από ένα θεατρικό έργο που πρόσφατα παρουσιάστηκε.

  Η Ελένη Ανδρέου δημοσίευσε πεζογραφήματα και ποιητική συλλογή. Ο θεατρικός μονόλογος “ΞΑΝΘΙΠΠΗ” της Ελένης Ανδρέου, με ερμηνεύτριες την Μαρίνα Χλόη Αναγνωστοπούλου, την Άντα Δημητριάδου και την Ελένη Παμπόρη, παρουσιάστηκε με επιτυχία στο Λύκειο Ελληνίδων Ξάνθης στις  7 Ιουνίου 2024. Ο θεατρικός μονόλογος “ΞΑΝΘΙΠΠΗ”, είναι μέρος της θεατρικής τριλογίας της Ελένης Ανδρέου, «Την εξουσία σου θεμελίωσες στο φόβο». Στην θεατρική παράσταση επιχειρείται μία αντίστροφη ανάγνωση των αρχαίων πηγών για τη σύζυγο του Σωκράτη.  

Ο μονόλογος της Ξανθίππης κρύβει θυμό και αγανάκτηση, το κεφάλι της βουίζει από αυτά που σκέφτεται, αλλά δεν μπορεί να τα εξωτερικεύσει, βρίσκεται εγκλωβισμένη με έναν σύζυγο, τον Σωκράτη, κατά πολύ μεγαλύτερό της και δεν έχει πουθενά χώρο, με τις κυρίες Αναγνωστοπούλου και Παμπόρη να επισημαίνουν ότι όλοι γνωρίζουμε μία «Ξανθίππη» και  οι γυναίκες μεταξύ τους πρέπει να έχουν κατανόηση και αλληλεγγύη. Θα είχε πολύ ενδιαφέρον η δημοσίευση της τριλογίας.

 

   Η Ελένη Δημητριάδου Εφραιμίδου το 1996 θεατροποιεί το διήγημα του Βιζυηνού «Μοσκώβ Σελήμ» που το 1997 ανεβαίνει στη σκηνή από το Θεατρικό Εργαστήρι της Φιλοπρόοδης Ένωσης Ξάνθης σε σκηνοθεσία Πασχάλη Ξανθόπουλου. Για το έργο ο σκηνοθέτης σημειώνει: «Ο Μοσκώβ Σελήμ είναι ένα από τα έργα όπου οι δυνατότητες του συγγραφέα δεν κρύβονται περίτεχνα πίσω από φόρμες αλλά παρουσιάζονται καθαρά εκεί όπου ο Βιζυηνός ξεπερνά το λογοτεχνικό κείμενο και αγκαλιάζει το ψυχολογικό - φιλοσοφικό». Να σημειώσουμε ότι η θεατρική διασκευή της Εφραιμίδου το 1999 βραβεύεται στην Αθήνα με Α΄ βραβείο Ειρήνης και Φιλίας, Απντί Ιπεκτσί.

  Το 1990 η Ελένη Δημητριάδου Εφραιμίδου δημοσίευσε τη συλλογή ΕΓΩ ΚΑΙ Ο ΦΑΙΔΡΟΣ (ποιητικοί διάλογοι 1986-1989). Διαβάζουμε σχετικά:

«Ο Φαίδρος, γεννήθηκε στον αρχαίο χώρο των Αβδήρων
σε κάποιο σημείο όπου κάτω απ’ αυτό υπήρχαν πήλινα δοχεία,
με στάχτη παιδιών… […] Αυτός και η Ελεονώρα
είναι το διχασμένο εγώ μας που μας ταλαιπωρεί. Η χαμένη
υπόθεση που την ψάχνουμε χρόνια, μην ξέροντας πως
υπάρχει μέσα μας, σ ένα κλειστό φάκελο με την επιγραφή:
Έρωτας αντιθέτων, ίσον Ζωή».

Φαιδρός:

Είναι παράφωνες κραυγές ο κόσμος μου /Ελεονώρα.
Κι η αρμονία του, / είν’ η παράλογη σύνθεση
που αναζητάμε… / Παίζουν οι μικρές σειρήνες παντού.
Εισβάλουν μέσα στην άγουρη φράουλα / και στο καινούριο στόμα…

Ελεονώρα:

Φαίδρε, ο κόσμος του σκουριασμένου σίδερου,
δίνει το λίπασμα της σκουριάς / κι εσύ, το λάδι του λυχναριού
ποιος είν’ ο φυτευτής / του καρπωμένου δέντρου;
Ένας μικρός άνθρωπος, είπες; / Για το δρόμο του, Φαίδρε, ξερίζωνε / τις παράφωνες νότες. /Είναι μια ώρα, που όλα μαθαίνουνε / να τραγουδούν.

  Ο Θωμάς Βουγιουκλής μαθηματικός, ποιητής και δάσκαλος το 2022 καθίσταται και θεατρικός συγγραφέας το 2022 με το έργο «στις Μαρμαροπηγές – Θεατρικό επιτραπέζιο σε 7 λογικές».   Τώρα με την έκδοση του έργου «στις Μαρμαροπηγές», μπήκαν καινούρια δεδομένα. Ο Πλάτων,  προτού γνωρίσει τον Σωκράτη και γίνει μαθητής του, ήταν δραματικός ποιητής, έγραφε θεατρικά έργα θα λέγαμε. Οι διάλογοί του έχουν θεατρικό χαρακτήρα. Αυτόν το χαρακτήρα αποπνέει το νέο δημιούργημα του Θωμά.

Στις Μαρμαροπηγές υπάρχουν παντού διάχυτες 7 λογικές: Έρωτας, Καρδιά, Μαθηματικά, Πάθος, Παιδεία, Φιλοσοφία, Φύση· 7 λογικές που συμπλέκονται και δημιουργούν μοναδικές θεατρικές διαδρομές, με σκηνικό το νησί της Θάσου και πρόσωπα τον «Δάσκαλο», τη Θεανώ και τη Σερβιτόρα.

 

  Ο Δάσκαλος συζητεί με τη Θεανώ, καθώς κάθονται σε ένα τραπεζάκι, σε ελαιώνα, στη Θάσο, μπροστά σε καφέ - ψησταριά κοντά στη θάλασσα, στα περίφημα νταμάρια του νησιού, που ο συγγραφέας ονομάζει Μαρμαροπηγές.

 

*

 

  Στη συνέχεια θα μιλήσουμε για τρεις συγγραφείς που μας έχουν αφήσει.

 

   Το 2001 στις εκδόσεις Σπανίδη εκδόθηκε το βιβλίο του μακαρίτη θεολόγου Χρήστου Ιωαννίδη «Συνομιλία Γιγάντων - Θεατρικό Δοκίμιο», σελ. 32. Πρόκειται για φιλοσοφικής υφής διπλό διάλογο:  από τη μια  μεταξύ του Δημόκριτου και του Σωκράτη, και από την άλλη μεταξύ δύο σύγχρονων νέων - φοιτητών. Τα συμπεράσματα οδηγούν σε θρησκευτικά μηνύματα.  Ένα μικρό δείγμα:

«ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ:

Η Δημιουργία στάθηκε κάτι πολύ απλό, τόσο απίστευτα απλό, που δεν χωρεί στο νου τ ’ ανθρώπου […] Άμα η επιστήμη εξηγήσει το καθετί, τότε δεν θα χρειάζεται ο Θεός […]

ΣΩΚΡΑΤΗΣ:

[…] Αν οι άνθρωποι δεν ενώσουν την επιστήμη με τον θεό, θα χαθούν […] Είναι λυπηρό, ότι πολύξερος σοφός, σαν και σένα, δίνει τόση σημασία στην ύλη, αντί να μελετήσει το δράμα που παίζεται στην ανθρώπινη ψυχή, καθώς αναζητά τον αληθινό Θεό…»

Ο θεατρικός συγγραφέας Μήτσος Ευθυμιάδης (1945 - 2003) έζησε ορισμένα χρόνια στην Ξάνθη, όπου υπηρετούσε ως εκπαιδευτικός ο πατέρας του. Όμως το έργο του είναι εδώ κι αυτή είναι η πιο γλυκιά εκδίκηση. Θα αναφερθώ σε ένα έργο του, που μου θυμίζει το έργο του Κ. Βάρναλη «Άτταλος ο Γ΄».  Σχετικά ο Γ. Κακουλίδης γράφει:

 «”Οι Προστάτες” γράφτηκαν το 1974, το 1975 ανέβηκαν από το Θέατρο Τέχνης, δύο χρόνια μετά το Μεγάλο μας Τσίρκο του Ι. Καμπανέλλη. Ο ίδιος το χαρακτηρίζει σάτιρα με θέμα τον απελευθερωτικό αγώνα τον Ελλήνων το 21. Ο λαός πιστεύει σε ένα καλύτερο αύριο και πάνω στην ελπίδα του η εξουσία, σε όλες τις μορφές της, βρίσκει ευάερο κι ευήλιο οικόπεδο για να χτίσει τις μεζονέτες της.

Είναι εντυπωσιακά και σφαιρικά διαβασμένος για τα ιστορικά γεγονότα. Γράφει την ιστορία της Ελληνικής επανάστασης σε κλασσικά εικονογραφημένα. Μια φράση περικλείει μια ολόκληρη ιστορική περίοδο. Τα πρόσωπα είναι τύποι κι όχι χαρακτήρες. Είναι σύμβολα, βασισμένα στις ρίζες της Ελληνικής παράδοσης, τον Αριστοφάνη, τον Καραγκιόζη, τα λαϊκά παραμύθια. Έτσι κι αλλιώς η ιστορία ξεκινάει με το Μια φορά κι έναν καιρό».

  Ο Γιώργος Κωτούλας (1956 - 2017) άφησε στην Ξάνθη πλούσια ποιητικό και πολιτιστικό έργο μέσα από το Δίκτυο Λόγου και Πράξης. Ενταγμένος στην πλούσια ποιητική και γενικότερα λογοτεχνική παράδοση της Ξάνθης, απέδειξε με τον καλύτερο τρόπο ότι η παράδοση είναι ζώσα και διαρκής. Σε όλη την ποιητική του διαδρομή  ο Γιώργος μιλούσε με σύμβολα και εικόνες για τον άνθρωπο της εποχής μας, και μάλιστα τον Έλληνα της κρίσης. Με ειλικρίνεια και αμεσότητα. Συλλαμβάνει την ουσία του κοσμικού γίγνεσθαι με φιλοσοφική ενάργεια, με λαοσοφική διαίσθηση, όπως ήδη από την πρώτη ποιητική του συλλογή είχα διαπιστώσει και διατυπώσει.

Το 2015 παρουσίασε το θεατρικό έργο «Οι δύο όψεις ενός  Καπνόφυλλου – Ξάνθος και Ξανθίππη», το οποίο παρουσίασε το Γυμνάσιο Σμίνθης με σκηνοθεσία της Δήμητρας Κατάκη. Ο Γιώργος Κωτούλας με το θεατρικό έργο του «Οι δύο όψεις ενός καπνόφυλλου» προσεγγίζει προβλήματα ουσιαστικά και διαχρονικά. Θα έλεγα μάλιστα, και άκρως επίκαιρα.

  Η περίοδος στην οποία αναφέρεται η δράση του έργου, η δεκαετία του 1930, είναι περίοδος κρίσης. Η Ελλάδα μπαίνει σε ένα κυκεώνα που αντανακλά την οικονομική κρίση των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Ό,τι συμβαίνει στη χώρα μας είναι αποτέλεσμα της οικονομικής κατάστασης που ξεκίνησε από τη Δύση. Το ίδιο και στις μέρες μας.

  Ο συγγραφέας με το έργο του συνδέει το τοπικό με το παγκόσμιο, το ειδικό με το καθολικό. Με την ιδιαίτερη ικανότητα της τέχνης του μας συναρπάζει και μας πείθει.

*

  Ο επόμενος θεατρικός συγγραφέας είναι ο Απόστολος Δομτζίδης. Στον Πρόλογο του βιβλίου μου «Ο Καραγκιόζης και η Ελληνική Ψυχή» γράφω:

 «Τα τελευταία χρόνια χαίρομαι και επικροτώ το ενδιαφέρον για τον Καραγκιόζη στην Ξάνθη, με τον Απόστολο Δομτζίδη, τη Νατάσα Μιχαηλίδου, τον θίασο «Τα παραμύθια του Καραγκιόζη, τον αεικίνητο  Δημήτρη Αβούρη και την Ακαδημία Ποίησης και Παραμυθιού, τη ζωγράφο Γαρυφαλιά Μπαρή, στις μέρες μας χαίρομαι το «Εμπρός» που προβάλλει και το Λύκειον των Ελληνίδων Ξάνθης που διέθεσε την κεντρική του αίθουσα στις μέρες μας για την πολύ-έκθεση «Όλες οι Τέχνες για τον Καραγκιόζη».

  Το καινούριο που κάνει ο Απόστολος Δομτζίδης, σχετικά με τον Καραγκιόζη, είναι η αξιοποίηση / διασκευή παραμυθιών.   Με αφετηρία το Ζακυνθινό παραμύθι «Του φτωχού τ' αρνί», ο αγαπημένος λαϊκός ήρωας του θεάτρου σκιών, ο Καραγκιόζης, παρουσιάστηκε την Πασχαλιά του 2021.  Ο εκπαιδευτικός, συγγραφέας και καραγκιοζοπαίχτης Απόστολος Δομτζίδης από την Ξάνθη, διασκεύασε το γνωστό παραμύθι ώστε να ταιριάζει στον μπερντέ του Καραγκιόζη και μαζί με το θίασό του «Τα παραμύθια του Καραγκιόζη» είναι έτοιμος να το παρουσιάσει σε μια προσπάθεια επικοινωνίας των παιδιών με τον αγαπημένο τους ήρωα». Αυτό ακριβώς με επιτυχία πραγματοποιεί και στο βιβλίο του 2016 «Οι τρεις καλές συμβουλές - Από το παραμύθι στον Καραγκιόζη» που βασίζεται στο ομότιτλο παραμύθι από το έργο του Γ. Μέγα «Ελληνικά Παραμύθια».

  Ο Δημήτρης Αβούρης τα τελευταία χρόνια δραστηριοποιείται πολιτιστικά - καλλιτεχνικά στην Ξάνθη.  Έχει παρουσιάσει ποιητικές συλλογές, παραμύθια, εργασίες για θέατρο σκιών.     

   Πρόσφατα είδε το φως της δημοσιότητας με εικονογράφηση του Μιχάλη Καταραχιά και επιμέλεια της Χρύσας Καραπαπάζογλου το νέο βιβλίο του Δημήτρη Αβούρη «Έπος Καραγκιοζιάδα - Εθνική Φαρσοκωμωδία» (σελ. 183, Γραφικές Τέχνες Δαλακάκη). Από κάθε άποψη - μορφής και περιεχομένου - ένα θαυμάσιο «συλλεκτικό» έργο. Τον Δημήτρη Αβούρη τον έχω ταυτίσει με το χώρο του παραμυθιού και του θεάτρου σκιών.

  Το νέο του έργο - έπος με κεντρικό ήρωα τον Καραγκιόζη - συνδυάζει με συναρπαστικό τρόπο τη λογοτεχνία με την πολιτική ευαισθητοποίηση, γι’ αυτό «έπος» και «εθνική φαρσοκωμωδία» συνάμα. Το έπος διαιρείται σε κεφάλαια - κατά τις ραψωδίες της Οδύσσειας, ένα ταξίδι που αντιστοιχεί mutatis mutandis από τη μία με το ταξίδι της επιστροφής του Οδυσσέα και από την άλλη με το ταξίδι του Καραγκιόζη και της φαμίλιας του στον ελληνικό χώρο : Θράκη, Μακεδονία, Ήπειρος, Αχαΐα.

*

  Συνεχίζοντας, συναντούμε  έναν άλλο εκπαιδευτικό της Ξάνθης. Είναι ο  Χριστόφορος Μαλικιώσης που γεννήθηκε στη Λάρισα το 1969 και ζει στη Ξάνθη, όπου εργάζεται ως δάσκαλος. Ασχολήθηκε με το θέατρο ερασιτεχνικά για δέκα περίπου χρόνια. Γράφει θεατρικά από το 2003 καθώς πιστεύει ότι το ανέβασμα ενός έργου είναι μοναδική εμπειρία για τους μαθητές αλλά και για τον ίδιο προσωπικά.

  Το 2020 από τις εκδόσεις Σπανίδη κυκλοφόρησε το βιβλίο του «Από τα θρανία στο …σανίδι! Τέσσερα θεατρικά έργα για μαθητές». Διαβάζουμε σχετικά:

«Μια θεατρική παράσταση δεν είναι μόνο αυτό που παρουσιάζεται μπροστά σε κοινό. Είναι ό,τι κρύβεται πίσω από αυτό. Είναι η μαγική στιγμή κατά την οποία ξεπηδά η ιδέα και ο μακρύς δρόμος μέχρι την πραγμάτωσή της. Είναι η προετοιμασία, οι πρόβες, τα γέλια, οι εντάσεις, το δέσιμο. Είναι η συνεργασία, το καρδιοχτύπι και η αγωνία, ο στόχος που θέτουμε όλοι μαζί. Γινόμαστε μια ομάδα και δουλεύουμε υπεύθυνα. Μαθαίνουμε, αυτοσχεδιάζουμε, τολμάμε».

 Το Θέατρο στη ζωή του Σχολείου είναι σημαντικό γεγονός. Ήδη αναφέραμε παραστάσεις που σκηνοθέτησε με το Γυμνάσιο Σμίνθης η Δήμητρα Κατάκη. Εκτός από τη σκηνοθεσία, η Δήμητρα έγραψε και παρουσίασε με τους μαθητές / μαθήτριες δικά της έργα:

«Τρία αδέρφια χτίζανε καμαρωτό γεφύρ», θεατρικοποιημένη πομάκικη παραλλαγή του «Γιοφυριού της Άρτας».

"45 μάστοροι ή 1000 ή 3 - μια θυσία” Θεατρική παράσταση Γυμνάσιο Σμίνθης - 13 Μάη 2015 Συγγραφή: Κατάκη Δήμητρα σε συνεργασία με τις μαθήτριες και τους μαθητές της τάξης Γ1 σχ. Έτους 2014-15

«Τα Γενέθλια της γιαγιάς» (ιστορική επιθεώρηση) 2019 - Ένα απόσπασμα από την αρχή του έργου:

Σκηνικό: εσωτερικό σπιτιού

Η γιαγιά κάθεται μόνη. Έρχονται τα 10 παιδιά κρατώντας μεγά-λη κορδέλα που γράφει: 100 χρόνια Ελεύθερη  Ελληνική  Ξάνθη. Και τη μεγάλη τούρτα . Άλλα τα κεριά.  Μόλις τα βλέπει η γιαγιά σηκώνεται και λέει:

-Γιαγιά: Καλώς τα καμάρια μου και τις ομορφιές μου!

·Τα παιδιά: Να τα χιλιάσεις, γιαγιά! Περήφανη και αγέραστη!

Τα παιδιά  άλλα αφήνουν το γλυκό στο τραπέζι και ανάβουν τα κεριά και άλλα της φορούν την κορδέλα και κάθονται γύρω-γύρω. Καθώς συμβαίνουν αυτά μιλάει η γιαγιά και απαντούν 

τα παιδιά, μέχρι που τελειώνουν και κάθονται γύρω της.

Γιαγιά: Μεγάλη τιμή μου κάνετε και πολλή χαρά μου δίνετε , 

παιδιά μου, να έρθετε κοντά μου τέτοια σπουδαία μέρα.

·Παιδί 1: Μα τι λες, γιαγιά, ήταν δυνατόν να σ' αφήσουμε μόνησήμερα; Είμαστε περήφανα για σένα, σ' αγαπάμε, σου αξίζει

 κάθε τιμή.

Παιδί 2: Μας αρέσουν πολύ και οι ιστορίες που διηγιέσαι. Και σήμερα βέβαια δε θα τη γλιτώσεις.

Παιδί 3: Και βέβαια αφού  κλείνεις τα 100  χρόνια περιμένουμε ν' ακούσουμε κάτι πολύ ενδιαφέρον.

·Γιαγιά:  Ναι, βέβαια. Και μέρα που' ναι τι πιο ταιριαστό παρά να σας μιλήσω για τη ζωή μου.

Παιδί 4: Μπράβο, γιαγιά, ανυπομονούμε ν' ακούσουμε. Ξεκίνα

 λοιπόν.

·Γιαγιά: Γεννήθηκα πριν εκατό χρόνια, μέρα Παρασκευή, 4 του Οκτώβρη 1919. 

Ο Ανέστης Ακριτίδης, φιλόλογος που υπηρέτησε για πολλά χρόνια στην Ξάνθη - στο σχολείο των Αβδήρων, έγραψε και παρουσίασε δεκάδες θεατρικά έργα. Στα μέσα ενημέρωσης έντυπα και ηλεκτρονικά βρίσκουμε κάποια στοιχεία για τη θεατρική του πορεία.

Στην ΕΡΑ ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ 08/08/18 διαβάζουμε:

«Μαθητές και μαθήτριες του Λυκείου Βυρώνειας Σερρών παρουσίασαν την θεατρική παράσταση του Ανέστη Ακριτίδη (σενάριο – σκηνοθεσία) “Ο Ραψωδός των Αβδήρων” στην αίθουσα πολιτιστικών εκδηλώσεων του Δημαρχείου Αβδήρων. Κάτοικοι της περιοχής παρακολούθησαν μια θαυμάσια θεατρική παράσταση με τους συντελεστές να δίνουν τον καλύτερο εαυτό τους. Ο κ. Ανέστης Ακριτίδης υπηρέτησε την εκπαίδευση στο σχολείο των Αβδήρων για δέκα χρόνια και κέρδισε την αγάπη των μαθητών, των γονιών και όλης της κοινωνίας της περιοχής, με τη θετική του ενέργεια, το εκπαιδευτικό του έργο και τη μοναδική προσέγγιση στις τέχνες και τα γράμματα. Δεν είναι τυχαίο ότι τον αγκάλιασαν όλοι με τόση ζέση κι αγάπη, κάτοικοι της περιοχής, συνάδελφοι και παλιοί μαθητές του. Η συγκίνηση του ήταν κάτι παραπάνω από μεγάλη διαπιστώνοντας όπως είπε ότι ο Χρόνος και η απόσταση δεν καταφέρνουν να εμποδίσουν την επικοινωνία και την αδελφοποίηση».

 Ο ίδιος ομολογεί: «Είναι πατρίδα επιλογής τα Άβδηρα. Την αγάπησα. Κάναμε πολλά πράγματα με τους μαθητές μου τότε. Έφυγα το 2000».

 Δηλώνει μαθητής της παράστασης, μαθητής δικός του: «Όλη η εμπειρία ήταν ξεχωριστή. Το θέατρο είναι μια συλλογική τέχνη, συμμετέχουν όλοι, δίνουν ιδέες. Μπορεί να υπάρχουν συγκρούσεις, αλλά αυτά πάνω στη σκηνή ξεχνιούνται. Νιώθουμε ο ένας τον άλλον, χάρη στο θέατρο. Όλα ήταν θετικά!».

*

  Ο Χασάν Μπουγιουκλού γεννήθηκε το 1989 στα Σήμαντρα, σπούδασε στο ΑΠΘ, και ως Θεατρολόγος διδάσκει στην  εκπαίδευση.  Ενδιαφέρον παρουσιάζει μια μεταφραστική του δουλειά του, από τα τουρκικά στα ελληνικά. Ο Χασάν Μπουγιουκλού δημοσίευσε τη μετάφραση του θεατρικού έργου του Ναζίμ Χικμέτ «Ο Ταξιδιώτης», στις εκδόσεις  Δωδώνη, 2018, σελ. 97.

   Θεωρώ πολύ σημαντικό που οι κλασικές εκδόσεις Δωδώνη, ιδιαίτερα η σειρά για το Παγκόσμιο Θέατρο αφιέρωσε τον 183. τόμο  της στη μετάφραση αυτή του Χασάν.

 Παραθέτω δύο μικρά αποσπάσματα από τον Ταξιδιώτη του Ναζίμ Χικμέτ, για να πάρει ο αναγνώστης και η αναγνώστριά μου μια γεύση από την εξαιρετική μετάφραση του Χασάν Μπουγιουκλού.

  Είναι κατά τη γνώμη μου η κεντρική ιδέα του έργου:

«Εμείς έχουμε χάσει κάθε επαφή με τον έξω κόσμο […] Εδώ μέσα το μόνο που υπάρχει είναι η ζήλια, η μυστικότητα κι ο καθένας βλέπει μόνο τον εαυτούλη του» (σελ. 46-7)

«Μακάρι να ’χαμε ακόμα εκατό παράθυρα ν’ ανοίγαμε και τα πρόσωπά μας. Μην κλείνεις το παράθυρο. Επειδή κλείσανε τα παράθυρα εδώ, γι’ αυτό γίναμε κακοί» (σελ. 96).

*

  Στις τελευταίες δεκαετίες, μετά τη λεγόμενη Μεταπολίτευση, στην Ξάνθη δραστηριοποιήθηκαν πολλοί θεατρικοί όμιλοι. Αναφέρω τους σημαντικότερους, που εξακολουθούν να δημιουργούν: το Θεατρικό Εργαστήρι της ΦΕΞ, τη Θρακική  Θεατρική Σκηνή και το θέατρο Ανατολικά του Νέστου. 

  Στη Θρακική Θεατρική Σκηνή πρωταγωνιστικό ρόλο έπαιξε ο Παναγιώτης Παπαδόπουλος, που έφυγε από τη ζωή το Πάσχα του 2025. Αναφέρουμε το θεατρικό έργο «Λίγα Ματωμένα Τριαντάφυλλα» που παρουσίασε με το ψευδώνυμο Πάνος Μιχαήλ. Δεν γνωρίζω αν έχει δημοσιευθεί, ούτε αν έχουν καταγραφεί άλλα έργα του, που κατά καιρούς παρουσίαζε η Θ. Θ. Σκηνή.

*

    Ολοκληρώνουμε την αναφορά μας με Ξανθιώτες και Ξανθιώτισσες που κατέθεσαν  πολλά στον θεατρικό λόγο, μιλώντας συνοπτικά για δική μου σχέση με το Θέατρο.

  Έχουν δημοσιευθεί πολλά κείμενα του Θανάση Μουσόπουλου για θεατρικούς συγγραφείς και θεατρικά έργα (κυρίως στα Θρακικά Χρονικά και στη Φοροτεχνική και Θρακική Προσέγγιση). Επίσης πραγματοποίησα πολλά σχετικά Σεμινάρια στη ΦΕΞ, στο Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης και στο Λύκειον Ελληνίδων Ξάνθης.

  Από την άποψη των θεατρικών έργων αναφέρω δύο δημιουργίες μου.

  Το πρώτο έργο είναι «Η Τζαμάλα (Λαογραφικές εικόνες). [Αναπαράσταση του εθίμου]»  δημοσιευμένο στο περιοδικό «Θρακικά Χρονικά», τευχότομος 33 του 1977, σελ. 103 - 107.  Η Κατίνα Βέικου Σεραμέτη ασχολήθηκε με τη λαογραφία και των Επιβατών και της Ξάνθης. Ανάμεσα στα άλλα, έγραψε σχετικά με την Τζαμάλα στους Επιβάτες της Ανατολικής  Θράκης που δημοσιεύθηκε το 1961 στο «Αρχείον του Θρακικού Λαογραφικού Θησαυρού». Προσπάθησα, με βάση την περιγραφή της Σεραμέτη και όσα  ήξερα και φαντάστηκα, να στήσω ένα θεατρικό έργο, το οποίο παρουσιάστηκε στις Θρακικές Λαογραφικές Εορτές εκείνης της χρονιάς. Το έργο χωρίζεται σε τρεις πράξεις και καταλήγει με την περιφορά της Τζαμάλας σε όλο το χωριό. Ένα ιδιαίτερο σημείο που ξεχωρίζω, είναι η αντιπαράθεση των γεωργών και των ψαράδων, των στεριανών και των θαλασσινών. Το έθιμο της Τζαμάλας γίνεται του Αγίου Δημητρίου και σχετίζεται με τις γεωργικές εργασίες της σποράς, η Θράκη όμως έχει πολλές παραθαλάσσιες περιοχές, οπότε υπάρχει και η αντιπαράθεση ξηράς και θάλασσας.

  Το δεύτερο  θεατρικό  έργο περιλαμβάνεται  στο βιβλίο μου «Ο Καραγκιόζης και η Ελληνική ψυχή», εκδ. Σπανίδης, 2022 και είναι  το έργο «Ο Καραγκιόζης και ο Καταραμένος Κορονοϊός». Αποτελείται από τέσσερες σκηνές και παίρνουν μέρος:  Καραγκιόζης - Χατζηαβάτης - Σιορ Διονύσιος - Αγλαΐα - Κολλητήρι - Κορονοϊός (τέρας) -  α΄ σκηνή:  

Καραγκιόζης: Καλημέρα, οικογένεια. Πολλή ησυχία βλέπω, δεν ακούω τίποτε. Ούτε πεινάτε ούτε μιλάτε. Τι καλά! Θα γλιτώσουμε το φαγητό μας σήμερα...

Κολλητήρι: Τι λες, ρε πατέρα; Εδώ είμαι, παρών. Τι ωραίο θα φάμε σήμερα; Καιρό έχουμε να φάμε κρεμύδια και σκόρδα...

Καραγκιόζης: Α, ρε οικογένεια. Πάλι σε έξοδα θα με βάλεις, κολλητήρι. Τα μκρά που είναι;

Κολλητήρι: Δεν ξύπνησαν ακόμη, βλέπουν  ότι τρώνε μπακλαβάδες, γι' αυτό δεν ξύπνησαν. Μαζί ήμασταν στο μπακλαβατζίδικο, αλλά σε άκουσα και ήρθα

 Καραγκιόζης: Βρε τι έπαθα, να λέω δυνατά τις σκέψεις μου. Η μάνα σας που είναι. Κι αυτή τρώει μπακλαβάδες

 Κολλητήρι: Όχι, πατέρα, πήγε  νωρίς νωρίς στο φούρνο, να δει πώς φουρνίζουν τα ψωμιά, για να χορτάσει με τα μάτια...

Καραγκιόζης: Πάνε, πες της να ρθει, μη σκάσει στο φαΐ – ακούς ψωμιά...

 Κολλητήρι: Πάω τρέχοντας πατέρα, να φάω κι εγώ κανένα κουλούρι

Αγλαΐα: Τι κουλούρι, λες κολλητήρι;

Κολλητήρι: Στο φούρνο που ήσουν ρε μάνα για μπρέκφαστ...

Καραγκιόζης: Καλώς την αριστοκράτισσα, με το πάσο σου κυρά

Αγλαΐα...  

Αγλαΐα: Γεια σου Καραγκιοζάκο, τι χαμπάρια ...

Καραγκιόζης: Τι κέφια έχεις πρωί πρωί γυναίκα. Ο γιος σου θέλει κρεμμύδια και σκόρδα, όλο σε έξοδα μας βάζουν αυτά τα παιδιά!

Αγλαΐα:  Μη στενοχωριέσαι θα τα στείλω σε ένα περιβόλι στην άλλη γειτονιά, κοντά στα Κιμμέρια, να βοσκήσουν κρεμμύδια και σκόρδα.

  Καραγκιόζης: Ωραία ιδέα γυναίκα,  να φέρουν και σε μας ... Και κανένα σπανάκι και λαδόξυδο... Κολλητήρι, άκουσες τη μητέρα σου ...

*

  Στην Ξάνθη κατά τα μεταπολεμικά χρόνια παρουσιάστηκαν  δέκα έξι συγγραφείς  θεατρικών έργων. Είναι, μάλιστα, πιθανόν να υπάρχουν και άλλοι δημιουργοί που μου διέφυγαν.  Αναμφίβολα η καρποφορία  αυτή της Ξάνθης  είναι θαυμαστή.

 

ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ

ΞΑΝΘΗ, 5 ΙΟΥΝΙΟΥ 2025