Στο Χάνι Αβέρωφ, με τη βοήθεια της… χρονοπύλης, που βρίσκεται στο κέντρο της Ξάνθης, μας ταξίδεψαν οι Αλλιώτικες Προτάσεις του Δημήτρη Γκαγκαλίδη, μέσα από το Δημοτικό Ραδιόφωνο Ξάνθης…

Ο νοερός περίπατος, που ο «οδηγός μας», μας καλεί να τον κάνουμε και στην πραγματικότητα, ξεκίνησε σήμερα από την κεντρική πλατεία, μόλις δυο βήματα από τη Λέσχη Αξιωματικών και την πολύβουη και πολύ «σημερινή» Μιχαήλ Καραολή…

Ο Δημήτρης Γκαγκαλίδης, στρέφει το ενδιαφέρον μας στην όμορφη ψηφιδωτή στοά, που ενώνει τον εμπορικό δρόμο με τον εξίσου εμπορικό πεζόδρομο Δαγκλή και με το «στοιχείο» της εμπορικότητας, μιας άλλης εποχής: το Χάνι Αβέρωφ.

Όμως, εμείς καλούμαστε, αρχικά να καταλάβουμε πως όντως, αυτή η στοά, αποτελεί την πύλη για τη μετάβαση στο χρόνο. Πριν τη διαβούμε, βρισκόμαστε στο 2021, αλλά με μόλις 4-5 βήματα… στα τέλη του 1800.

«Τώρα έχουμε μια εντελώς διαφορετική εικόνα και ό,τι πατάμε, βλέπουμε ή ακόμα, μυρίζουμε είναι ατόφια από τότε, τη χρυσή εποχή του καπνού στην Ξάνθη», μας ξεναγεί ο κ. Γκαγκαλίδης…

Οι πληροφορίες, πολύ ενδιαφέρουσες: Το Χάνι Αβέρωφ χτίστηκε από Ηπειρώτες πετράδες, «σα σύγχρονοι εργολάβοι» που έρχονταν με τα μπουλούκια τους στην Ξάνθη, με τους δικούς τους μάστορες και εργάτες. Κι έρχονταν για να παραμείνουν εδώ για ένα και δύο χρόνια. Έφτιαχναν τα έργα της εποχής και συγκέντρωναν παραγγελίες αλλά, συγχρόνως συμμετείχαν στον πλούτο και την ευημερία της πόλης. Κάποιοι έμεναν και μόνιμα εξελίσσονταν ως έμποροι ή συμμετείχαν στα κοινά -συνδημιουργοί της φυσιογνωμίας της Ξάνθης…

Έτσι, και οι αδελφοί Ζήση, από την Λάιστα έχτισαν το Χάνι, που ποτέ δεν ήταν μόνο «ένα χάνι», αλλά, παράλληλα, έφτιαχναν και μαγαζιά τριγύρω και διαμόρφωναν και τον χώρο… Κι όταν έβαλαν και την επιγραφή τους αποφάσισαν πως το όνομα που θα πρέπει να του δώσουν θα είναι ενός από τους πλέον σημαντικούς και διακεκριμένους συντοπίτες τους, του Αβέρωφ.

«Η Ξάνθη είναι από τις πολύ τυχερές πόλεις γιατί έχει κρατήσει ατόφια τα μνημεία του παρελθόντος, τα οποία είναι διάσπαρτα μέσα στο αστικό περιβάλλον», είπε, σημειώνοντας πως το συγκεκριμένο Χάνι, το πιο αντιπροσωπευτικό, από τα 52 που διέθετε η πόλη στη χρυσή εποχή του καπνού, είναι αυτό με το όνομα Αβέρωφ».

Γύρω στο 1995, το ένα τμήμα του, που βρίσκεται στη δυτική πλευρά δυστυχώς υποκύπτει στον εκσυγχρονισμό και μετατρέπεται σε πολυκατοικία, αλλά παραμένει το ανατολικό ατόφιο με τη στοά. «Μεταφερόμαστε στην υπέροχη, όπως παλιά, πλακόστρωτη αυλή, που η μόνη διαφορά της με το παρελθόν ήταν ένας μεγάλος πλάτανος που δέσποζε στο κέντρο της και μοίραζε απλόχερα την σκιά και τη δροσιά στους θαμώνες του καφενείου που έπιναν τον καφέ τους, ο οποίος συνοδεύονταν, συνήθως και με τον αργιλέ, αλλά και με τα… κόκκινα φεσάκια που διαθέτονταν για όσους ήθελαν να “περάσουν μπέικα”».

Ο πλάτανος, όπως ενημερώνει ο κ. Γκαγκαλίδης κόπηκε μια πρωτομαγιά στα 1990, όμως… «κόντρα στις ορέξεις των ανθρώπων, πριν από λίγο καιρό “πέταξε” ένα κλαδί, στη βορειοδυτική πλευρά και αναπτύσσεται, έτοιμος να συνεχίσει το έργο του… παππού του, περιμένοντας τους θαμώνες, που όμως τώρα κάθονται στις καφετέριες και όχι στο Χάνι…».

Ο Δημήτρης Γκαγκαλίδης εκμυστηρεύτηκε τη γνωριμία του με αυτήν την «άλλη διαδρομή», διηγούμενος μια ιστορία υπό τον τίτλο «Εκτελούνται Έργα». Μια πολύ σοβαρή βλάβη στην ύδρευση, οδήγησε τα συνεργεία της ΔΕΥΑΞ να κλείσουν για μέρες την κυκλοφορία στην Μιχαήλ Καραολή και στα πεζοδρόμια, με αποτέλεσμα να σταματήσει η κινητικότητα από ανθρώπους και αυτοκίνητα. Έτσι, δημιουργήθηκε η ανάγκη για «παράκαμψη», για μια… άλλη διαδρομή, την οποία οι Ξανθιώτες, υποχρεωτικά, έπρεπε να κάνουν, για να φτάσουν στον προορισμό τους. Και με αυτόν τον τρόπο να βρεθούν στην αυλή του Αβέρωφ, περίεργοι, ίσως και φοβισμένοι για ένα σημείο της πόλης που… προσπερνούν.

Και καθώς οι εργασίες συνεχίζονται η «παράκαμψη» λαμβάνει χαρακτήρα, αφού οι άνθρωποι που ακολουθούν αυτό τον δρόμο, «ανακαλύπτουν» ανθρώπους, μαγαζάκια, λουλούδια που μοσχοβολούν στις γλάστρες και πουλάκια που κελαηδούν στα κλουβιά και τα κλαριά και αγοράζουν από την πραμάτεια των ανθρώπων που συναντούν και αποφασίζουν να επιλέξουν αυτή τη διαδρομή, όχι, πια, από ανάγκη, αλλά από… «ανάγκη».

Τα έργα ολοκληρώνονται, ο δρόμος δίνεται και πάλι στην κυκλοφορία και η πινακίδα «Εκτελούνται Έργα», βγαίνει από το οδόστρωμα…

«Όμως, ένα πρωί, μπροστά στο χάνι γίνεται φασαρία… Οι άνθρωποι της διαδρομής έχουν όλοι μια πινακίδα στα χέρια: «Εκτελούνται Έργα», ζητώντας ομόθυμα να ξανακλείσει ο πολύβουος δρόμος ώστε κι άλλοι άνθρωποι να γνωρίσουν την “παράκαμψη” να ζήσουν μέσα σε αυτήν τη γειτονιά το παρελθόν, έναν άλλον τρόπο ζωής που αν και τον θέλουμε, συνήθως, δεν τον επιλέγουμε, δε βρίσκουμε την αποφασιστικότητα να τον επιλέξουμε…

Όμως αυτή τη φορά, οι άνθρωποι θα βάλουν αυτήν την πινακίδα μέσα στην καρδιά, σε κάθε περπατησιά, σε κάθε γειτονιά, σε κάθε βόλτα, εκδρομή που κάνουν και ανακαλύπτουν την… “Ξάνθη, που προσπερνάμε”»…

*Την άλλη Παρασκευή, ο Δημήτρης Γκαγκαλίδης θα μας περπατήσει σε… μονοπάτια του Έρωτα, με αφορμή τη γιορτή των ερωτευμένων –«Μείνετε συντονισμένοι»…

Απολαύστε την ‘ξενάγηση’ με τον Δ.Γκαγκαλίδη.