Αν είναι να τρέχω 5 χιλιόμετρα για να βρω λίγο από τον… γήινο εαυτό μου, στο τέλος της μέρας, ας πάει και το παλιάμπελο. Γιατί, σ’ αυτή τη ζωή, ανεξαρτήτως εποχής και χρόνου, κάτι κερδίζεις και κάτι χάνεις, πάντα. Και αυτή η ζυγαριά, που θα χρειαστεί, εν τέλει να βάλεις τα… πραγματοποιηθέντα δεν μετράει με το κιλό, αλλά με το αποτέλεσμα…

Βιαίως, λέει μπήκε στη ζωή μας η τηλεργασία. Ήταν… ανάγκη και έγινε πράξη, λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών που ο κορωναϊός επέβαλε. Και δεν είναι μια ευκαιριακή λύση μέχρι η πανδημία μας κουνήσει το μαντήλι… Ήρθε για να μείνει και να αλλάξει ριζικά τις εργασιακές σχέσεις, τον τρόπο που ο εργαζόμενος παύλα απασχολούμενος παύλα οφελούμενος παύλα… ό,τι να ’ναι δε θα είναι ποτέ ξανά, ο ίδιος…

Αν το καλοσκεφτούμε η εποχή, ανεξαρτήτως κορωναϊού είναι εποχή της εσωστρέφειας. Αλλά όχι, σε αυτή τη φάση προωθείται με τρόπο που να θυμίζει κάτι από το… κοινωνικό που χάνεται. Ναι, σε αυτό βοήθησε πολύ η επανάσταση της τεχνολογίας, αλλά κυρίως ο δρόμος που επέλεξε ο άνθρωπος. Που πάντα επιλέγει, δηλαδή. Και προκρίνει αυτό που ο Πιερρακάκης κάνει με μεγάλη επιτυχία σήμερα και μπράβο του… Γιατί με αυτό το μοντέλο, ο άνθρωπος μπορεί να τα έχει όλα απ’ το σπίτι, έχοντας, απλώς, πρόσβαση στον υπολογιστή. Κι αυτό σημαίνει, λέει, λιγότερη γραφειοκρατία και άρα πολύ μικρότερες πιθανότητες… μετατραυματικού στρες και εν τέλει, καλύτερη ποιότητα ζωής…

Σ’ έναν… παράλληλο κόσμο, σίγουρα, ο Κάφκα θα έβρισκε πάλι τον συγκλονιστικό του δρόμο προς την παγκόσμια πεζογραφία, ο Φρόυντ και ο Μπρόυερ θα ήταν επίκαιροι για άλλες θεωρίες τους και οι επαγγελματίες ευζωίας θα έπαιζαν, όπως κάνουν, πάνω-κάτω, με τον… υπερθετικό βαθμό…

Το σίγουρο είναι ότι οι νέες προοπτικές οδηγούν σε αυτό που λέμε (χωρίς να το καταλαβαίνουμε ακριβώς) «ψηφιακή ζωή» και αυτή η διαφορετική… κανονικότητα, που όλοι συνηθίζουμε να επαναλαμβάνουμε (προς ώρας, για να την εξευμενίσουμε…) δεν είναι μια «μαγική εικόνα», αλλά μια απεικόνιση, αποτελούμενη από πολλές ψηφίδες που απλώς διαφοροποιούνται…

Μία από αυτές και η εργασία, που ήδη, από την τελευταία δεκαετία του προηγούμενου αιώνα υπέστη ριζικές αλλαγές και ανακατατάξεις. Δηλαδή, στον ιδιωτικό τομέα, αν και πάντα δύσκολος και… διαφοροποιούμενος ήταν. Αλλά κι ο δημόσιος, για να χάσει την… αίγλη του απαιτήθηκε η «συμβολή» της τρόικα -μην το ξεχνάμε…

Προ κορωνοϊού το ποσοστό των Ελλήνων που εργάζονταν με τηλεργασία ήταν της τάξεως του 4,7%, ενώ με το ξέσπασμα της πανδημίας έφθασε στο 26%. Μια ευεργετική θα έλεγε κανείς διάταξη, με κοινωνικό προσανατολισμό, καθώς η εφαρμογή του ενίσχυε όλα όσα οι υγειονομικές διατάξεις επέβαλαν… 

Το μέτρο, όμως, προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις: τόσο εντός του οικιακού περιβάλλοντος, όσο και εντός… των ανθρώπων. Τα σπίτια μετατράπηκαν σε άτεχνους χώρους εργασίας λεηλατώντας, κατ’ ουσίαν την έννοια της οικογενειακής εστίας, που έστω -και όχι απολύτως συνειδητά- υποστηρίζουμε, ακόμα, οι Έλληνες. Κι από την άλλη, οι εργαζόμενοι τείνουν να γίνουν αιχμάλωτοι του υπολογιστή σχεδόν επί 24ώρου βάσεως, καθώς οι εργοδοτικές απαιτήσεις σε πολλές περιπτώσεις έχουν πολλαπλασιαστεί, ενώ, σε γενικό πλαίσιο, η παλαιά σχέση της οκτάωρης ημερήσιας και της πενθήμερης εβδομαδιαίας απασχόλησης τείνει να ανατραπεί, διαμορφώνοντας εκ των πραγμάτων νέα δεδομένα και νέες ανάγκες. Κοινώς εισήχθη σχεδόν αυτόματα η έννοια της απόλυτης ευελιξίας και στην ελληνική αγορά εργασίας, η οποία για να… σερβιριστεί κουβαλάει μαζί της τη θετική οπτική της λέξης «πρόκληση»…

Ναι, πλασάρεται ως «πρόκληση» -και λίγα κάνει- αν αναλογιστεί κανείς τη σφοδρότητα των αντιδράσεων που πιθανότατα θα αντιμετωπίσει…

Βεβαίως ας μην ξεχνάμε και το… «τι είναι ο άνθρωπος». Αλλά όχι σε φιλοσοφικό, αλλά κοινωνιολογικό επίπεδο, το οποίο καλό θα ήταν να αναφέρουμε: Κοινωνικό ον… Χαρακτηρισμός, που λούφαξε, όμως, με… αποφασιστικότητα, όλο αυτό το διάστημα, δηλαδή κατά τη διάρκεια που το ένστικτο της επιβίωσης «έκανε παιχνίδι σε… όλο το γήπεδο» και συνεχίζει να βρίσκεται σε πρώτο πλάνο, παρά τις διαφοροποιήσεις και τις αλλαγές συνταγών που προωθούνται από το κράτος, με στόχο τις ασφαλείς (πάνω απ’ όλα) «ανάσες ελευθερίας» των πολιτών, οι οποίοι, τελευταία, αποκτούν γνωρίσματα… ζόμπι χωρίς κανείς να… τους το έχει ζητήσει. Γιατί μπορεί και να τους το ζητήσει…

Αλλά, δεν ήρθε η ώρα…

Η λέξη κλειδί, για το σωστό τάιμινγκ, είναι νομίζω η «προσαρμοστικότητα», την οποία χρησιμοποιούν πολλοί της κυβέρνησης, με πρώτον τον καθ’ ύλην αρμόδιο, κύριο Χατζηδάκη, που ετοιμάζει, λέει, μια νομοθετική παρέμβαση, που θα αλλάξει δραστικά την εργασιακή νομοθεσία (sic). Αυτή, τελευταία φορά που… φόρεσε καινούρια ήταν επί Ανδρέα Παπανδρέου το 1982… Δηλαδή, αυτήν τη νομοθεσία ταλαιπωρούν οι εκάστοτε υπουργοί, αλλά και οι συνθήκες, από τότε μέχρι σήμερα. Τότε, είχε θεωρηθεί «ένα βήμα εμπρός» και όχι μόνο από την κυβέρνηση τους πρασινοφρουρούς και γενικώς σοσιαλιστές και σοσιαλίζοντες… Τη μερίδα του λέοντος πάντως από αυτήν την εργασία του προηγούμενου αιώνα έλαβε, όπως ίσως είναι πολύ «φυσικό», η πτυχή για τις συνδικαλιστικές ελευθερίες με τις οποίες τελικά «σφραγίστηκε» και το εμβληματικό μήνυμα «Αλλαγή». Όχι, ας πούμε με το Εργατικό Δίκαιο ή το Οικογενειακό και την Ισότητα των φύλων…

Το… νέο μοντέλο το οποίο πρόκειται να κατατεθεί προς ψήφιση στη βουλή τον Μάιο, αμέσως μετά το Πάσχα, θα κινείται (πάλι, λέει) προς ριζικό εκσυγχρονισμό της εργασιακής νομοθεσίας, χωρίς να κρύβει ότι πρόκειται να εισαχθούν σημαντικά στοιχεία ευελιξίας στην εγχώρια αγορά εργασίας, κατά τα πρότυπα αντίστοιχων αλλαγών που έχουν επιβληθεί εδώ και χρόνια σε πλήθος ευρωπαϊκών χωρών. Και ως γνωστόν ό,τι ευρωπαϊκό -ακρίτως- είναι και καλό, από παλιά… Κι ας μην ξέραμε και ακόμα, δηλαδή… μήτε τον Μολιέρο μήτε τον Αρχοντοχωριάτη του…

Κι επειδή σήμερα η τηλεργασία προκάλεσε και μερικά κενά… εργασίας, όπως επίσης είναι… φυσικό, ετοιμάζεται η ψηφιακή κάρτα εργασίας να τη χτυπάμε να μην ξεχνιόμαστε… μέσες άκρες όπως και την πραγματική… ξέρουμε εμείς.

Στο πλαίσιο των νέων ρυθμίσεων της τηλεργασίας θα προβλέπεται επίσης απόλυτη ευελιξία, παγίωση των μη… συλλογικών συμβάσεων, καθώς, πλέον με ατομικές συμβάσεις θα γίνεται η διευθέτηση του χρόνου εργασίας, απασχόληση και τα Σαββατοκύριακα, περισσότερες υπερωρίες, μητρώα στα συνδικάτα, ηλεκτρονικές ψηφοφορίες για τις απεργίες…

Όχι, αν αυτό δεν είναι κάτι σαν… πολιτισμικό σοκ τότε τι είναι.

Αλλά όπως όλες οι εποχές κι αυτή θέλει να δώσει τον τόνο. Δεν ξέρω αν ακούγεται κάπως… άτονο, ή απλώς άπνοο, το σίγουρο είναι πως θα σφραγίσει τα επόμενα…

Το σύστημα, στο οποίο όλοι αναφερόμαστε με αποστροφή εννοώντας τη γραφειοκρατία ήταν ένας μηχανισμός που στόχευε στη διασφάλιση της ισότιμης αντιμετώπισης των πολιτών από το νόμο. Κατέληξε να προσλαμβάνει απάνθρωπες διαστάσεις και αντί να εγγυάται και να προάγει το ατομικό συμφέρον τους μετατράπηκε σε έναν ολέθριο μηχανισμό συντριβής τους. Πολλοί πιστεύουν ότι αυτό συνέβη εξαιτίας της αποτυχίας του προγράμματος του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, ο οποίος πίστεψε πως με τον τεχνολογικό ορθολογισμό και την εκμηχάνιση των κοινωνιών, η σχέση ατόμου – εξουσίας θα καθίστατο διαφανής, εκλογικευμένη, περισσότερο αμερόληπτη και ανθρώπινη…

Δεν ξέρω αν ήδη κάνετε τις αναγωγές, αν και στην παρούσα φάση αυτή η διαδικασία μπορεί να μην είναι δίκαιη -ίσως ούτε και τίμια…

Αλλά, όπως και να ’χει, ένα είναι το σίγουρο. Πως πάντα καλοδεχούμενοι θα είναι οι Κάφκα αυτού του σύμπαντος και οι παραβολές τους…