Ο Δημήτρης Γκαγκαλίδης, πιστός στο ραντεβού της Παρασκευής, μας περίμενε σήμερα στην οδό Φ.Αμοιρίδη, στην Παλιά Πόλη :’ η σημερινή μας βόλτα δεν έχει σχέση με την αθέατη Ξάνθη’, μας προϊδεάζει και προσθέτει :’θα περπατήσουμε την οδό Ορφέως …αλλιώς. Μέσα από την ιστορία της’.

Ξεκινάμε λοιπόν από την οδό Φ.Αμοιρίδη και ανηφορίζουμε:’ η οδός Ορφέως είναι συνέχεια της Φ.Αμοιρίδη και είναι η πιο τουριστική οδός της πόλης κατά την άποψη μου. Όλα αυτά τα πανέμορφα αρχοντικά που μετατράπηκαν σε μπαρ και καφέ, η προτίμηση τους από τη νεολαία, αλλά και η γραφικότητα να συναντάς το παρελθόν στο παρόν, είναι ένας ελκυστικός προορισμός’.

Φτάνουμε στον παλιό κινηματογράφο ‘Ολύμπια’. Σήμερα λειτουργεί ως μπαρ. Το μόνο που θυμίζει την κοσμοσυρροή, κάθε Σάββατο και Κυριακή, του μαθητόκοσμου περασμένων δεκαετιών, είναι οι παλιές κινηματογραφικές μηχανές που υπάρχουν ως εκθέματα στο χώρο.

Παραδίπλα τα ΗΛΥΣΙΑ. Αυτοί οι δυο κινηματογράφοι, οι οποίοι είχαν και θερινές αίθουσες, είχαν καταστήσει την περιοχή κινηματογραφικό στέκι:’ Θυμάμαι ο κινηματογράφος, όταν ήμουν και εγώ μαθητής, ήταν η καθιερωμένη διασκέδαση του Σαββατοκύριακου. Κάθε Παρασκευή, τελευταία ημέρα της εβδομάδας στο σχολείο, οι σχολικές αυλές ήταν γεμάτες από έντυπα που διαφήμιζαν τα έργα. Ήταν πολύ λιγότερες τότε οι επιλογές μας από τις σημερινές’.

Απέναντι από τα ‘ΟΛΥΜΠΙΑ’ το Σπίτι της Σκιάς του εικαστικού Τριαντάφυλλου Βαϊτση :’ ο Τριαντάφυλλος Βαϊτσης κατάφερε και έβαλε την Ξάνθη στο χώρο της διεθνούς σκηνής της τέχνης της σκιάς’, επισημαίνει.

Ο χώρος και τα εκθέματα εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη. Μαγεύεσαι από τα παιχνίδια του φωτός με τις σκιές και τις υπέροχες δημιουργίες.

Αρχίζουμε να βλέπουμε …αλλιώς τα στέκια, τα σημερινά καφε-μπαρ, που στεγάζονται σε αναπαλαιωμένα αρχοντικά.

Ο ξεναγός μας κάνει στάσεις σε κάποια από αυτά και μας εξιστορεί το παρελθόν τους. Το αρχοντικό του ιατρού Μαλεσίδη. Στην αυλή του ένα προσκυνητάρι, το παρεκκλήσι του Αγίου Ακινδύνου. Ο σημερινός ιδιοκτήτης το καλοσυντηρεί και επιτρέπει σε θαμώνες της επιχείρησης και μη να το επισκέπτονται  για να ανάψουν το κεράκι τους: ‘ στο χώρο εκείνο υπήρχαν και τα χαμάμ. Τότε δεν είχαν την πολυτέλεια του ζεστού νερού μέσα στο σπίτι’, εξηγεί ο Δημήτρης Γκαγκαλίδης.

Φτάνουμε στο τρίστρατο: γωνία Δημοτική Πινακοθήκη - αρχοντικό Καλούδη. Η εικόνα είναι φυσική καρτ-ποστάλ:’ καθόλου τυχαίο που έρχονται εδώ για φωτογράφιση νεόνυμφοι’, επισημαίνει ο ξεναγός  μας.

Δεξιά μας τώρα η δημοτική Πινακοθήκη. Ενώθηκαν δυο αρχοντικά . Διώροφη, με τα παραδοσιακά σαχνισιά και με μια αυλή κόσμημα. Ανοίγει στις Γιορτές Παλιάς Πόλης και φιλοξενεί εκθέσεις εικαστικών και όχι μόνο. Αφιερωμένη στον Χρήστο Παυλίδη. Ένας σημαντικός αριθμός έργων του αείμνηστου Ξανθιώτη δημιουργού φυλάσσεται εκεί..

Στο ισόγειο υπάρχει ένα σύστημα νεροτριβής όπου προφανώς έπλεναν τα ρούχα.

Συνεχίζουμε δεξιά του δρόμου. Στεκόμαστε μπροστά στο αρχοντικό που στεγάζει την υπηρεσία πολιτικών υ6ποθέσεων του ΥΠ.ΕΞ. Πόσοι άραγε γνωρίζουν ότι εκεί υπήρχε το θέατρο ΑΠΟΛΛΩΝ στο οποίο έδωσαν παραστάσεις διάσημοι,  Έλληνες και ξένοι, ηθοποιοί: ’ένα από τα ελάχιστα θέατρα  σε επαρχιακή πόλη εκείνη την εποχή που αποδεικνύει τον πλούτο που δημιούργησε ο καπνός. Αργότερα το αρχοντικό του Καραδήμογλου χρησιμοποιήθηκε ως γκαλερί, αλλά και ως εστιατόριο’, θα πει ο Δημήτρης Γκαγκαλίδης.

Μας προτρέπει να παρατηρήσουμε τα περίτεχνα αετώματα. Εντυπωσιακά.

Η οδός καταλήγει στο Νησάκι. Εμείς περπατήσαμε ως την οδό Σηλυβρίας και το αρχοντικό Μιχαλοπούλου. Η αυλή του έχει τη δική της ιστορία :’ ο καπνέμπορος Χρηστίδης σε μια επαγγελματική του επίσκεψη στα Άδανα συναντά την πανέμορφη Ιουλία. Την παντρεύεται και τη φέρνει στην Ξάνθη. Τότε το αρχοντικό είχε μόνο μια μικρή αυλή και αυτή χωρίς ιδιαίτερη θέα. Ο καπνέμπορος ταξίδευε συχνά και η καλλονή Ιουλία τον περίμενε με τις μέρες. Στα παράπονα της ότι η αναμονή, μέχρι την επιστροφή του, ήταν στενάχωρη για εκείνη, ο καπνέμπορος έσπευσε να της την ομορφύνει. Αγόρασε τα μπροστινά κτίσματα, τα γκρέμισε και έφτιαξε έναν παραδεισένιο κήπο με 100 τριανταφυλλιές, δέντρα και διακοσμητικά βότσαλα. Προσέλαβε και έναν κηπουρό για την περιποίηση του κήπου και το τακτικό πλύσιμο των διακοσμητικών… Έτσι, μέσα στις ευωδιές του κήπου της, η Ιουλία ανέμενε την επιστροφή του καλού της…

Ακούστε τον Δημήτρη Γκαγκαλίδη.