‘Λέω ν’ αλλάξουμε σήμερα ύφος και διάθεση… Τι λέτε για μια βόλτα στην …ιστορία της Ξάνθης;’ μας λέει σήμερα το πρωί ο Δημήτρης Γκαγκαλίδης, επιβεβαιώνοντας για μια ακόμη φορά ότι οι βόλτες μαζί του είναι ‘Αλλιώτικες Προτάσεις’.

‘Ελάτε να συναντήσουμε τους …νονούς δήμων, χωριών και οδών της Ξάνθης. Υπάρχουν περιστατικά τα οποία είναι άγνωστα σε πολλούς…’

Η Νέα Κεσσάνη και ο στρατηγός Πλαστήρας

Μας πάει στη Νέα Κεσσάνη : ‘το ξέρουμε όλοι το χωριό , στη διαδρομή προς Πόρτο-Λάγος. Λίγοι μπαίνουν στο χωριό. Εκτός αν έχουν κάποια δουλειά ή για να παρακάμψουν προς Σέλινο ή Συδινή. Είναι η άγνωστη , για πολλούς, δυτική πλευρά της λίμνης Βιστωνίδας, η οποία όμως είναι πανέμορφη. Το όνομα ‘Νέα Κεσσάνη΄ παραπέμπει φυσικά σε πρόσφυγες που ήρθαν και εγκαταστάθηκαν εδώ. Πιο παλιά λεγόταν ‘Πλαστήρια’. Ακόμη και σήμερα κάτοικοι τοι οικισμού αυτό το όνομα χρησιμοποιούν. Όπως θέλει η προφορική παράδοση λοιπόν, ήρθαν εδώ και εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες. Δεν υπήρχε οργανωμένος οικισμός. Στήθηκαν σκηνές. Λόγω της γειτνίασης με τη λίμνη Βιστωνίδα και το Πόρτο-Λάγος υπήρχαν ελώδης εκτάσεις. Θέριζαν οι ασθένειες και η ελονοσία εκείνη την εποχή, αφού δεν υπήρχαν βασικές υποδομές. Φυσικά δεν είχε η περιοχή τη σημερινή της μορφή…Οι δύστυχοι πρόσφυγες πάλευαν με την ελονοσία και τις αρρώστιες και πολλοί πέθαιναν. Τότε, λοιπόν, περνά από δω, καβάλα στ’ άλογο του ο στρατηγός Νικόλαος Πλαστήρας. Σταμάτησε και είδε το δράμα των ανθρώπων… Επέστρεψε στην Αθήνα και ζήτησε από τους τότε αρμόδιους να μεριμνήσουν. Δεν εισακούστηκε. Αργότερα , όντας πια ο ίδιος πολιτικός, δεν ακολούθησε την αδιάφορη στάση πολλών πολιτικών. Νοιάστηκε και κατάφερε να τους βοηθήσει. Έτσι δημιουργήθηκε ένα οργανωμένο χωριό με όλες τις απαραίτητες υποδομές που διασφάλιζαν την υγεία των κατοίκων . Συγκινημένοι οι άνθρωποι αποκάλεσα το χωριό Πλαστήρια προς τιμή του. Αργότερα άλλαξε επίσημα πια το όνομα σε Νέα Κεσσάνη…’

Το Νέο Κατράμιο και ο Γρηγόρης Αυξεντίου

Πάμε Αυξέντιο. Στην είσοδο του Μαγικού, αριστερά. Λίγο πριν, είναι το Παλιό Κατράμιο :’ Το Αυξέντιο ήταν το Νέο Κατράμιο. Η λέξη Κατράμιο είναι τουρκική. Σημαίνει πίσσα. Το καινούριο χωριό έψαχνε τρόπο ν’ αλλάξει αυτό το όνομα. Στη δεκαετία του 1950 διεξάγονταν ο αγώνας της ΕΟΚΑ στην Κύπρο για την απελευθέρωση από τους Άγγλους. Ανάμεσα στα παλικάρια, που αγωνίστηκαν ηρωικά και θυσιάστηκαν για την ελευθερία, και ο Σταυραετός του Μαχαιρά, ο Γρηγόρης Αυξεντίου. Οι κάτοικοι συγκλονισμένοι από τη θυσία του, αιτήθηκαν να μετονομαστεί το χωριό τους σε Αυξέντιο προς τιμήν του.  Έτσι κι έγινε. Σήμερα υπάρχει εδώ, στην πλατεία, το μνημείο του ήρωα, το ηρώο του και το διώροφο Μουσείο αφιερωμένο στον Αυξεντίου, το οποίο κατασκεύασε ο σύλλογος Κυπρίων Ξάνθης. Ο επισκέπτης θα δει πολλά προσωπικά του αντικείμενα, όπως και άλλα σημαντικά ιστορικά εκθέματα. Ο Σύλλογος Κυπρίων πρωτοστατεί σε εκδηλώσεις μνήμης και τιμής μαζί με το Δήμο Αβδήρων και τους κατοίκους. Στο πρόσφατο παρελθόν ο δήμος - τότε Βιστωνίδας- προχώρησε και σε αδελφοποίηση με τη γενέτειρα πόλη του Γρηγόρη Αυξεντίου, τη Λύση…’

Ακούστε το Δημήτρη Γκαγκαλίδη.

Τα Κομνηνά και ο Αλέξανδρος Μπαλτατζής

Ανηφορίζουμε στα Κομνηνά :’ όλα τα χωριά εκείνη την εποχή δεν είχαν τα σημερινά τους ονόματα. Είχαν είτε τούρκικα είτε σλαβικά ονόματα. Όταν ήρθαν εδώ οι Πόντιοι πρόσφυγες αποφάσισαν να αλλάξουν και το όνομα του χωριού. Οι διαφωνίες τους ήταν έντονες. Κάθε οικογένεια ήθελε να περάσει το δικό της! Οι υπερβολές τους άφηναν το χωριό χωρίς όνομα. Άλλος ήθελε να το πουν Σαμψούντα γιατί ήρθε από κει, άλλος επέμενε  Τραπεζούντα…Φτάνει, λοιπόν, κάποια μέρα ένας υπάλληλος του υπουργείου Γεωργίας για να προωθήσει τους αναδασμούς και να πάρουν χωράφια οι πρόσφυγες. Αυτός ο υπάλληλος ήταν ο αείμνηστος Αλέξανδρος Μπαλτατζής , πριν ασχοληθεί με την πολιτική. Άνθρωπος έξυπνος, ο Μπαλτατζής καταλαβαίνει ότι υπάρχει πρόβλημα. Παρακολουθεί τη έντονη διαμάχη για το όνομα, μέχρι που σε κάποια στιγμή ακούει έναν από το πλήθος ν’ αναφέρει το όνομα των Κομνηνών, αυτοκρατόρων του Βυζαντίου. Ήταν ο Θεόκλητος  Λαμτσίδης. Σκάει σαν βόμβα η πρόταση ενώ οι διαφωνίες συνεχίζονται. Φωνάζει , λοιπόν, ο Μπαλτατζής, παρεμβαίνοντας πυροσβεστικά: «Και το όνομα αυτού Κομνηνά!» , δίνοντας τέλος στις διαφωνίες και στην …ταλαιπωρία του αβάπτιστου μέχρι τότε χωριού’.

Τα βαφτίσια του…  Θανάση Μουσόπουλου

Αγναντεύοντας την φύση από τα Κομνηνά, ο Δημήτρης συνεχίζει:’ έχουμε και πιο πρόσφατες ονοματοδοσίες. Κάποιες οφείλονται στο Δάσκαλο. Το Θανάση Μουσόπουλο. Όταν ξεκίνησε η αυτοδιοικητική μεταρρύθμιση με τη συνένωση κοινοτήτων σε δήμους, στο Νομό Ξάνθης είχαν προκύψει οι Δήμοι Τοπείρου και Βιστωνίδας-νυν Αβδήρων. Κατόπιν εισήγησης του Θανάση Μουσόπουλου, προτάθηκε η αξιοποίηση του κάστρου της Τοπείρου για την ονοματοδοσία του τότε νεοσύστατου δήμου, όπως και έγινε, ενώ για τον έτερο δήμο, η πρόταση του παρέπεμπε στη Βιστωνίδα και τον αρχαίο λαό των Βιστώνων. Έτσι είχε προκύψει ο δήμος Βιστωνίδας που μετά την ένταξη των Αβδήρων , πήρε το όνομα δήμος Αβδήρων.

‘Βάφτισε’ και πολλές συνοικίες και  οδούς στην Ξάνθη ο Δάσκαλος. Αυτός είχε προτείνει στον οικισμό της τότε ΕΚΤΕΝΕΠΟΛ να δοθεί το όνομα Νεάπολη… όπως και οι οδοί βγαίνοντας προς παλιά Χρύσα. Θα δείτε τις ταμπέλες να δίνουν ονόματα που παραπέμπουν στην αρχαία ιστορία, όπως οδός Ξάνθου, οδός Πόδαγρου… Θα πρότεινα να επισκεφθείτε με τα παιδιά ή την παρέα σας αυτές τις οδούς . Είναι μια πολύ καλή ευκαιρία ν’ αναζητήσετε στη συνέχεια την ιστορική ταυτότητα αυτών που δίνουν το όνομα τους στους δρόμους των συνοικιών της Ξάνθης και να …εξερευνήσετε έτσι και την πόλη, αλλά και την ιστορία μας…’καταλήγει.