«Τα δημοτικά τραγούδια των Πομάκων της Θράκης», το βιβλίο του Νικολάου Κόκκα που εκδόθηκε το 2022 από το Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης, συμπεριέλαβαν οι συντάκτες της εφημερίδας «Καθημερινή» στη λίστα με τα προτεινόμενα από τους συντάκτες βιβλία καθώς το ξεχώρισαν ως ένα από τα διακόσια σημαντικότερα βιβλία, όλων των κατηγοριών, για το 2022.

Για το βιβλίο που διακρίθηκε μίλησε στην ενημερωτική εκπομπή του δημοτικού ραδιοφώνου ο συγγραφέας κ. Νικόλαος Κόκκας , σημειώνοντας πως το δίτομο αυτό έργο συνοδεύεται από dvd με παραδοσιακά πομάκικα τραγούδια, τα οποία συγκεντρώθηκαν σε βάθος 20ετίας.

Οι ακροατές/τριες του δημοτικού ραδιοφώνου είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν τη λαϊκή μουσική παράδοση των Πομάκων συμπατριωτών μας, αφού η συζήτηση εναλλασσόταν με μετάδοση των τραγουδιών.

Ακούστε τον κ. Νικόλαο Κόκκα.

Το βιβλίο

Το δίτομο έργο «Τα δημοτικά τραγούδια των Πομάκων της Θράκης» του Νικόλαου Κόκκα,  συνιστά μία πολυδιάστατη προσέγγιση της ιστορίας, της γλώσσας και της προφορικής παράδοσης των Πομάκων της Θράκης, με έμφαση στα δημοτικά τους τραγούδια. Ο συγγραφέας επιχειρεί να τονίσει τη σημαντική θέση των δημοτικών τραγουδιών των Πομάκων στη συγκρότηση της συλλογικής τους ταυτότητας. Με τη συστηματική συγκριτική μελέτη παραλλαγών των δημοτικών τραγουδιών των Πομάκων στις δύο πλευρές των ελληνοβουλγαρικών συνόρων φωτίζονται άγνωστες πλευρές της ιστορίας των Πομάκων και αναδεικνύεται η λειτουργία των προφορικών δικτύων στον χώρο των Βαλκανίων.

Η μουσική ταυτότητα των Πομάκων συνδέεται με τις ιστορικές ανακατατάξεις που καθόρισαν τους μετασχηματισμούς της ταυτότητάς τους. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι η ανάπτυξη δικτύων επικοινωνίας συνέβαλε στην ανάμιξη διαφορετικών μουσικών, γλωσσικών και πολιτιστικών στοιχείων. Μέσα από εξονυχιστική έρευνα καταδεικνύεται ότι τα τραγούδια των Πομάκων της Ξάνθης ανήκουν στην ευρύτερη ενότητα των δημοτικών τραγουδιών της Ροδόπης και εξελίχθηκαν σταδιακά μέσα σε ένα ευρύ χρονικό φάσμα. Η δημοτική μουσική των Πομάκων χαρακτηρίζεται από εσωτερική πολυμορφία, η οποία σχετίζεται με τις πολλαπλές μουσικές επιρροές που δέχθηκε από γειτονικές μουσικές παραδόσεις στο διάβα των αιώνων.

Στο έργο επισημαίνεται ότι υπάρχει μεγάλη ομοιότητα ανάμεσα στα πομάκικα τραγούδια της Ξάνθης και τα τραγούδια του κεντρικού τμήματος της βουλγαρικής Ροδόπης, χωρίς να διαπιστώνεται απόλυτη ταύτιση του ρεπερτορίου και των μελωδιών. Ανάμεσα στα ελληνικά δημοτικά τραγούδια και στα πομάκικα τραγούδια της Ξάνθης εντοπίζονται αρκετές θεματικές και μορφολογικές συνάφειες. Αντίθετα, τα τουρκικά παραδοσιακά τραγούδια διαφοροποιούνται από τα τραγούδια των Πομάκων της Ροδόπης ως προς τη μουσική τους, τα μοτίβα, το λεξιλόγιο και τις ποιητικές τους δομές. Οι πολλαπλές ομοιότητες με άλλα τραγούδια εντός και πέραν της οροσειράς της Ροδόπης και η παρουσία πολλών χριστιανικών ονομάτων αποδεικνύουν ότι τα συγκεκριμένα τραγούδια εντάσσονται σε μία ευρύτερη πολιτισμική ενότητα και ανάγονται στη χρονική περίοδο πριν από τον εξισλαμισμό των Πομάκων.

Το έργο αυτό διασώζει σημαντικό υλικό της τοπικής προφορικής και μουσικής παράδοσης των Πομάκων της Θράκης εξετάζοντας τα τραγούδια των Πομάκων της Ξάνθης συνολικά, στη βαλκανική τους διάσταση και δίνοντας απαντήσεις σε αναπάντητα μέχρι τώρα ερωτήματα σχετικά με την μουσική ταυτότητα των Πομάκων, μέσα από μία νηφάλια συνεκτίμηση των ιστορικών δεδομένων με την κοινωνική πραγματικότητα, όπως αυτή αποτυπώθηκε στην επιτόπια έρευνα. Επιπλέον, για πρώτη φορά θίγεται το ζήτημα των δυνατοτήτων διδακτικής αξιοποίησης των τραγουδιών της Ροδόπης με την διατύπωση συγκεκριμένων παιδαγωγικών προτάσεων σε διάφορα γνωστικά αντικείμενα.

Στην έκδοση συμπεριλαμβάνεται πρωτοδημοσιευόμενο πρωτογενές υλικό και πρωτότυπες αναλύσεις θεμάτων, οι οποίες δεν είχαν αποτελέσει έως σήμερα αντικείμενα διεξοδικής έρευνας. Δημοσιεύονται για πρώτη φορά και αξιοποιούνται ανέκδοτα τραγούδια, προερχόμενα από προσωπικές καταγραφές που πραγματοποιήθηκαν στα πομακοχώρια κατά την τελευταία εικοσαετία. Στα παραρτήματα υπάρχει αλφαβητικός κατάλογος των πομάκικων τραγουδιών της Ξάνθης, παρουσίαση παράλληλων παραλλαγών, μουσικές μεταγραφές, κατάλογος παλαιών ονομασιών των οικισμών της Ροδόπης, συλλογή χαρτών, και πλούσιο φωτογραφικό και αρχειακό υλικό. Επιπλέον, στον ένθετο δίσκο (dvd) έχουν συμπεριληφθεί σαράντα ηχογραφήσεις που πραγματοποίησε ο συγγραφέας σε εννέα πομακοχώρια της Ξάνθης κατά το χρονικό διάστημα 2001-2018.