Πέρασαν διακόσιες εξήντα τέσσερες Πρωτομηνιές από τη μέρα που μάς άφησε ο Στέφανος Ιωαννίδης (1923 - 2001). Έφυγε όμως;

  Η Ξάνθη ευτύχησε στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα να έχει μια σειρά από πνευματικούς ανθρώπους που διαμόρφωσαν το πρόσωπο της πόλης, στηρίζοντας έτσι το παρόν και το μέλλον της.  Η αξία της περιουσίας, βέβαια, εξαρτάται από τους διαχειριστές της. Οι παλιότεροι δημιούργησαν την περιουσία, σε μας βαρύνει η ευθύνη της αξιοποίησης.

  Κυρίαρχος είναι ο ρόλος του Στέφανου Ιωαννίδη, που φέτος συμπληρώνονται εκατό χρόνια από τη γέννησή του. Ο Στέφανος  γέννημα θρέμμα της Ξάνθης, ήταν ο στυλοβάτης του πολιτιστικού και πνευματικού κινήματος στην περιοχή, πολλές φορές και σε βάρος του προσωπικού δημιουργικού έργου.

   Στο Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (των εκδόσεων Πατάκη) στη σελίδα  946 στο λήμμα για το Στέφανο Ιωαννίδη  του Αλέξη Ζήρα, ανάμεσα στα άλλα διαβάζουμε :

   «Υπήρξε ενεργός παράγοντας στην πνευματική και πολιτιστική ζωή της Ξάνθης (…) Κοινωνιστική πεζογραφία που αντλεί τόσο από το ψυχολογικό μυθιστόρημα όσο και από τον ρεαλισμό της ηθογραφικής μας παράδοσης.   Παρά το πολιτικό υπόβαθρο πάνω στο οποίο διαπλέκονται οι ιδέες και οι  συγκρούσεις των χαρακτήρων, η ηθική στάση του έργου του προβάλλεται ως απότοκη της αφηγηματικής πραγματικότητας.   Παράλληλα με τις ιστορικές μελέτες του και τα λευκώματά του ο Ιωαννίδης συνέβαλε στην ανάδειξη λιγότερο γνωστών πτυχών της τοπικής ιστορίας της Ξάνθης».

 Ο ίδιος ο Στέφανος το 1954 στην εφημερίδα της Ξάνθης «Ξάνθη» με το ψευδώνυμο Φάνος Ευαγγελίδης γράφει και δημοσιεύει μια σειρά χρονογραφήματα με τον υπέρτιτλο «Ξανθιώτικοι αντίλαλοι». Ένα απόσπασμα από τα κείμενα αυτά: «… Γέννημα και θρέμμα Ξανθιώτης, παθολογικά λάτρης της μικρής καταπράσινης επαρχιακής μας πατρίδας, θα προσπαθήσω όσο μπορώ με θέματα που θα ενδιαφέρουν τους συντοπίτες μου, να καταπιάνουμαι».

  Και, τριάντα χρόνια μετά, το 1984, στο «Οδοιπορικό», ο Στέφανος Ιωαννίδης γράφει: «Γεννημένος σε μια γνήσια προλεταριακή οικογένεια, πάμπτωχη, χωρίς καμία καλλιέργεια, και μεγαλωμένος σε μια καθαρά εργατική γειτονιά», ενώ στον αυτοβιογραφικό τόμο «Κάμινος πυρός καιομένη» σημειώνει με έμφαση: «Για τον έφηβο εκείνον του χίλια εννιακόσια σαράντα, που γεννήθηκε και μεγάλωσε μέσα σε μια φτωχογειτονιά προλετάριων καπνεργατών, στερημένος από τα αγαθά που απολάμβαναν οι συμμαθητές και φίλοι του της αστικής τάξεως - αυτός μοναδικός γιος καπνεργάτη ανάμεσα στους συμμαθητές και φίλους του - με κάποιο, μικρό, μέτριο ίσως όμως και σπάνιο ταλέντο, ο πόλεμος υπήρξε το χαριστικό χτύπημα, που σταμάτησε στο ξεκίνημά τους τις πρώτες λογοτεχνικές του επιδόσεις».

  Παρά τη δυσχερή αφετηρία, ο προσωπικός αγώνας και η μεταπολεμική πορεία του Στέφανου Ιωαννίδη ήταν θεαματική.  Ο δρόμος που επέλεξε στη ζωή του ήταν δρόμος ανηφορικός, γεμάτος συγκρούσεις με το κατεστημένο. Το έργο του ήταν διέξοδος στην ανάγκη έκφρασης, αλλά περισσότερο επιβίωσης – στα δύσκολα μεταπολεμικά χρόνια. Ποτέ δεν είχε το πλέγμα του επαρχιωτισμού, ήταν πάντοτε μέσα από το καθημερινό διαχρονικός, μέσα από το τοπικό οικουμενικός.

  Μέγιστη είναι η συμβολή του Στέφανου Ιωαννίδη στην αέναη αυτο-γνωσία μας ως Θρακιωτών με την έκδοση το 1960 του περιοδικού «Θρακικά Χρονικά», που αποτελεί το βασικό πυρήνα της Θρακογνωσίας στον τόπο μας.

  Πλάστης ο Στέφανος Ιωαννίδης ενός κόσμου καλύτερου ομορφότερου και δίκαιου. Ρόλος του πνευματικού ανθρώπου να μεταγγίζει τις σπίθες στους άλλους, πυρκαγιά για να βάλει στον κόσμο, όπως σαλπίζει σε ένα ποίημά του. “Ανοίχτε τα στήθια / χαρείτε τη βροχή που θα έρθει”. Ο Στέφανος Ιωαννίδης είναι αισιόδοξος επειδή είναι αγωνιστής.

   Αναμφίβολα τα «Θρακικά Χρονικά» (1960 - 1992) είναι το πιο ολοκληρωμένο διαμορφωμένο συλλογικό εργαλείο για τη μελέτη της Θράκης σήμερα. Η διαφορά του από τα άλλα θρακικά περιοδικά είναι η σύγχρονη εξελισσόμενη ματιά στα θέματα της Θράκης. Το περιοδικό είναι προσανατολισμένο όχι μόνο στο παρελθόν αλλά και στο παρόν και στο μέλλον της Θράκης. Αυτό οφείλεται στον Στέφανο Ιωαννίδη.

  O Στέφανος Ιωαννίδης δεν είναι πρωτοπόρος γιατί απλώς έγραψε σε μια άνυδρη τότε επαρχία. Η ουσία είναι ότι άνοιξε δρόμους, πραγματοποίησε ρήξεις, ενέπνευσε ανθρώπους. Όλα με προσωπικό κόστος και θυσίες.

  Με τη διαθήκη του δώρισε χιλιάδες βιβλία τιμητικές διακρίσεις και άλλα στοιχεία στη Στέγη Γραμμάτων και Καλών Τεχνών του Δήμου Ξάνθης που συγκροτούν την Πτέρυγα Στέφανου Ιωαννίδη στη Δημοτική Βιβλιοθήκη. Ζωγραφικά έργα του Στέφανου Ιωαννίδη δωρίθηκαν και εκτίθενται στο Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης. Να τονίσουμε ότι η σύζυγός του Αθηνά Ιωαννίδη ήταν και είναι συνεχώς φρουρός  του έργου του Στέφανου.

   Πριν από λίγα χρόνια με τη βοήθεια του ξανθιώτη Βασίλη Βασιλειάδη και του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας ψηφιοποιήθηκαν όλα τα τεύχη και ευρετήρια των Θρακικών Χρονικών. Στη 16η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου (Θεσσαλονίκη, στις 11 Μαΐου 2019) μίλησα σχετικά.

  Τόνισα και τονίζω ότι το έργο του ήταν διέξοδος στην ανάγκη έκφρασης, αλλά περισσότερο επιβίωσης – στα δύσκολα μεταπολεμικά χρόνια. Ο Πολιτισμός για τον Στέφανο Ιωαννίδη δεν ήταν μια ελιτίστικη ενασχόληση. Ήταν ανάγκη ψυχής και ζωής όνειρο. Το βασανιστικό ερώτημα για τη σχέση θεωρίας και πράξης στον Στέφανο Ιωαννίδη ήταν ζήτημα ουσίας και ύπαρξης. Του οφείλουμε τα μέγιστα για τον δρόμο που χάραξε και την πορεία που μας έδειξε.

  Ως Πόλη, ως Νομός και ως Περιφέρεια του οφείλουμε πολλά. Του οφείλουμε τη μελέτη και προβολή του έργου του, ώστε να γίνει γνωστό σε όλη τη Θράκη και σε όλους τους Θρακιώτες και Θρακιώτισσες.  Οι νεότεροι, ιδίως, να τον εντάξουν στους ευεργέτες τούτου του τόπου. Με την ευκαιρία μάλιστα των εκατό χρόνων από τη γέννησή του επιβάλλεται να οργανωθεί ένα Συμπόσιο για τον Στέφανο Ιωαννίδη και την προσφορά του στον πολιτισμό και στην ανάπτυξη της Θράκης.

  Έτσι, δεν θα φύγει ο Στέφανος Ιωαννίδης, από τον τόπο που αγάπησε.

ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ

ΞΑΝΘΗ, 1 ΜΑΪΟΥ 2023