Το βασικό ερώτημα, που έθεσε ο νομικός στον Χριστό, ήταν: «και τις εστί μου πλησίον»· Ο Κύριος όμως με την παραβολή του καλού Σαμαρείτη τοποθετεί την ερώτηση σ’ ένα διαφορετικό πλαίσιο.

   Τὸ «αγαπήσεις τον πλησίον σου ως σεαυτόν» ήταν μία παλιά εντολή για τους Ιουδαίους. Το κρίσιμο όμως σημείο, στο οποίο υπήρχαν πολλές συζητήσεις, ήταν ποιός πρέπει να θεωρείται πλησίον. Σύμφωνα με τον ιουδαϊκό Νόμο η έννοια του πλησίον ήταν συχνά συγκεχυμένη και περιορισμένη. Μερικοί  νομοδιδάσκαλοι υποστήριζαν ότι είναι παράνομο να βοηθήσεις μία εθνική γυναίκα στην οδύνη του τοκετού, διότι επρόκειτο να γεννηθή ένας άλλος εθνικός. Για τους Φαρισαίους, ο απλός αγράμματος λαός δεν εθεωρείτο «πλησίον». Οι Εσσαίοι πάλι έβλεπαν ως πλησίον μόνον όσους ανήκαν στην κοινότητά τους και κήρυτταν το μίσος κατά παντός «υιού του σκότους».

   Ὁ Κύριος με την παραβολή που διηγείται ελευθερώνει την έννοια του πλησίον από συναρτήσεις γεωγραφικές, φυλετικές, θρησκευτικές. Ο ιουδαίος νομικός ζητά τα όρια της έννοιας του  πλησίον και ο Χριστός τονίζει ότι δεν υπάρχουν όρια στο χρέος της αγάπης. Πλησίον είναι ο κάθε άνθρωπος που βρίσκεται σε ανάγκη, αδιακρίτως έθνους, φυλής, θρησκευτικού πιστεύω, κοινωνικής τάξεως, ευθύνης για την κατάστασή του. Εκείνο που βαρύνει είναι ο άνθρωπος ως εικόνα Θεού. 

Το πρώτο μήνυμα από την ευαγγελική περικοπή είναι ότι η αγάπη αρχίζει με μια συμμετοχή προσωπική, ενεργητική, δεν μένει σε ένα απλό, ευγενικό, αόριστο συναίσθημα. Ο Σαμαρείτης ευσπλαχνίζεται και φροντίζει τον άτυχο οδοιπόρο. Σπεύδει απρόσκλητος. Ο ίδιος προσωπικά κάνει το χρεός του. Το ουσιαστικό ερώτημα δεν είναι τι κάνουν η τι δεν κάνουν οι άλλοι, αλλά πως εμείς συμπεριφερόμαστε στις συγκεκριμένες καταστάσεις.

 Το δεύτερο στοιχείο είναι ότι η αγάπη στοιχίζει. Ο Σαμαρίτης καθυστερεί το ταξίδι του, βαδίζει πεζός, θέτει στη διάθεση του τραυματία ότι έχει.

Τρίτο, η αγάπη είναι ελεύθερη από αναζήτηση ανταλλαγμάτων, ελεύθερη από τον βραχνά της αναγνωρίσεως. Δεν ενεργεί για να φανεί, για να επαινεθή. Ο Σαμαρείτης κάνει το καλό στην ερημιά, χωρίς να περιμένει τίποτε. Εδώ βρίσκεται ένα γαλήνιο μεγαλείο, μια πνευματική ανεξαρτησία.