Γιώργου Δέλιου, «Επιλογή - Δοκίμια και Μελετήματα», εκδόσεις Νέας Πορείας, Θεσσαλονίκη, 1978

    Αισθάνομαι την ανάγκη, πριν παρουσιάσουμε το έργο αυτό, να μιλήσουμε για τον βορειοελλαδίτη πνευματικό άνθρωπο και την προσφορά του.

  Ο Γιώργος Δέλιος  (γεννήθηκε στη Βάβδο της Χαλκιδικής  το 1897 πέρασε όλη τη ζωή του στη Θεσσαλονίκη, όπου πέθανε από καρκίνο το 1980) είναι από τους πρώτους που καλλιέργησαν τον εσωτερικό μονόλογο στη λογοτεχνία. Από το 1962 (οπότε ιδρύθηκε) ως το 1978 ήταν πρόεδρος της Εταιρείας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης.  To 1975 τιμήθηκε με κρατικό λογοτεχνικό βραβείο για το δοκίμιό του "Φυσιογνωμίες του ξένου έντεχνου λόγου".

  Πλούσια η εργογραφία του:

Πεζογραφία : Οι άνθρωποι που νοσταλγούν. Θεσσαλονίκη, 1934. / Στα ίχνη του άγνωστου Θεού· Μυθιστόρημα. Θεσσαλονίκη, 1937. / Μουσική δωματίου. Θεσσαλονίκη,  1947. / Οικογένεια. Θεσσαλονίκη, 1957. / Ο ήλιος και τ’ αστέρια. Θεσσαλονίκη, 1965. / Κασσανδρινή ακτή. Θεσσαλονίκη, 1967. / Δοκιμασία. Θεσσαλονίκη, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, 1969. / Γράμματα από την Αμερική. Θεσσαλονίκη, 1970. / Η συνάντηση και άλλες ιστορίες του καιρού μας. Θεσσαλονίκη, 1976.

Μελέτες - Δοκίμια : Το σύγχρονο μυθιστόρημα· Δοκίμιο. Θεσσαλονίκη, 1939. / Δυο αγγλίδες πεζογράφοι · (Virginia Woolf και Katherine Mansfield)· Δοκίμια και μεταφράσεις. Αθήνα, Φέξης, 1963. / Ο μυθιστοριογράφος και ο αισθητικός του κόσμος - Το διήγημα. 1972. / Φυσιογνωμίες του ξένου έντεχνου λόγου. Θεσσαλονίκη, 1974. / Απομνημονευματογράφοι της Εθνεγερσίας. Θεσσαλονίκη, 1975. / Επιλογή· Δοκίμια και μελετήματα. Θεσσαλονίκη,  1978. 

  Στα γράμματα εμφανίστηκε το 1932, όταν ίδρυσε μαζί με τους Στ. Ξεφλούδα, Αλ. Γιαννόπουλο, Γ. Βαφόπουλο και Πέτρο Σπανδωνίδη, το περιοδικό "Μακεδονικές Ημέρες".  Η Κλεοπάτρα Ζαχαροπούλου, μιλώντας για το περιοδικό αυτό σημειώνει:

«Ο Γ. Δέλιος φανερώνει με τρυφερότητα κι ευαισθησία τα πιο μύχια δράματα της ανθρώπινης ψυχής, τη μυστικοπαθή και δυσδιάκριτη κίνησή της, με μια ονειρική διάθεση. Ο δημιουργός μετασχηματίζει, χωρίς ακρότητες, τον μύθο και καταγράφει τις πολύπλοκες διακυμάνσεις των προσώπων. Όπως επισημαίνει, από τους ήρωες και τους εναγώνια ζωγραφισμένους χαρακτήρες, προτιμά τα είδωλα που κινούνται πίσω από την ‘άχνα του ονείρου’ ».

   Σε άλλο σημείο παρατηρεί:  «Στα μυθιστορήματά του, η ομιχλώδης ατμόσφαιρα αποτελεί τέχνασμα αφαίρεσης του προσώπου από τον εξωτερικό κόσμο […]  Η πεζογραφία του δανείζεται από τον Marcel Proust τη ροπή προς την «κοσμικότητα», τον προβληματισμό και την «αργόσχολη» ζωή, την εσωτερική πάλη, τις μεταπτώσεις και τις «κατακρημνίσεις στον εσωτερικό λαβύρινθο», ενώ την ρευστότητα, την έφεση προς το ποιητικό και την ονειροπόληση, από την Virginia Woolf».

*

  Ο Γιώργος Δέλιος μιλά για τη Λογοτεχνία και την Τέχνη με ξεχωριστό τρόπο. Πριν παρουσιάσουμε το βιβλίο του  «Επιλογή - Δοκίμια και Μελετήματα» θα φωτίσουμε την αισθητική του ματιά.

  Ο Αλέξης  Ζήρας «Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας», 2007, εκδ. Πατάκη, σελ. 472, στο λήμμα του για τον Γιώργο Δέλιο προσεγγίζει ουσιαστικά το έργο και την αισθητική του αντίληψη.

«Δημιούργησε ένα είδος ψυχολογικού μυθιστορήματος, με αρκετά ρεαλιστικά στοιχεία, όπου περιγράφεται το φυσικό τοπίο της μακεδονικής ενδοχώρας, αλλά και η πόλη στην οποία έζησε, με έναν τρόπο εικαστικής απόδοσης που πλησιάζει στην ‘ιμπρεσιονιστική’ τεχνική […] Επέμεινε στην ανάδειξη της εσωτερικής ζωής και των συναισθηματικών αντιδράσεων των προσώπων, κάνοντας εξαιρετικά λεπτολόγες αναλύσεις των ψυχικών τους διεργασιών […] Χαρακτηριστικό του είναι ότι ενσωμάτωσε ενότητες δοκιμιακού λόγου στη μυθοπλασία, βάζοντας τον αφηγητή να στοχάζεται για το πώς περνούν στον εσωτερικό κόσμο τα τρέχοντα γεγονότα, σημαντικά ή ασήμαντα¨.

   Δύο μικρά αποσπάσματα που δείχνουν τη γραφή και το ύφος  του Γ. Δέλιου:

«Το δάσος δεν το καταχτούμε, συλλογιζόταν. Παραδινόμαστε μονάχα στη σκιά και στη σιωπή του. Σαν ξένοι ακολουθούμε το μονοπάτι κι αφήνουμε να μας κυριεύει ένας λήθαργος πρόσκαιρος που μόλις περάσει, ξεσκεπάζει στα μάτια μας μια ζωή καινούργια. Κι όσο ύστερα την ψηλαφίζουμε, ανακαλύπτουμε πως η σκιά γίνεται χρώμα και φως, η σιωπή μεταβάλλεται σε μουρμουρητό και σε φωνές, σε μύριες λεπτές πνοές και σε κελάρισμα νερού στο αθώρητο αυλάκι». [«Μιλήματα με τις σκιές». Μουσική δωματίου, «Κοχλίας», 1947]

«... Έκανα να διακόψω κείνη τη λιγόστιγμη σιωπή για να προσέξει κ’ εκείνος ένα σπάνιο πίνακα που η φύση είχε πλαστουργήσει κείνη τη φθινοπωρινή ώρα. Μήτε ορίζοντας, μήτε πλεούμενο, μήτε καν ένα ίχνος γερανού στην ακαταμέτρητη σειρά που μόνιμα ορθώνουν το ανάστημά τους πέρα στο λιμάνι. Τα πάντα τυλιγμένα μέσα σε μιαν αδιάσπαστη χρωματική ομοτονία γκριζωπή. Ακύμαντη θάλασσα και μολυβένιος ουρανός σε μιαν αδιαχώριστη ενότητα, είχαν εξαφανίσει κάθε όριο στην απέραντη έκταση του Θερμαϊκού. Μοναδική και έντονη εξαίρεση μια βυθοκόρος...» [Από το διήγημα Η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ].

*

  Το βιβλίο «Επιλογή - Δοκίμια και Μελετήματα» αποτελείται από τα εξής κείμενα:

1.    Οι ρίζες του Νέου Ελληνισμού και η επιβίωση του γένους

2.    Αυτοψία ως εν κατόπτρω

3.    Στρατευμένη και αδέσμευτη τέχνη

4.    Αναζητήσεις στο χώρο της νεοελληνικής πεζογραφίας

5.    Το ύφος

6.    Η παράδοση και το πνευματικό παρόν

7.    Ο κριτικός και δοκιμιογράφος Π. Σ. Σπανδωνίδης

8.    Η μάχη για τη μορφή και την ουσία - Διάλογος ανάμεσα σε γενεές

9.    Κωνσταντίνος Χρηστομάνος

10.                       Ρωμανός ο Μελωδός

11.                       Θεόκριτος.

    Όλα τα κείμενα έχουν πολλά να προσθέσουν, σε πολλούς τομείς. Θα περιοριστούμε στη θεματολογία της Λογοτεχνίας και γενικότερα της Τέχνης.

   Ο συγγραφέας μιλώντας στα κείμενά του  για τον νέο ελληνισμό στηρίζεται στο παράγγελμα του Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου: «Τα έθνη δεν μεγαλουργούν κοιτάζοντας προς τα οπίσω, αλλά προς τα εμπρός· και κατά ταύτα, ρυθμίζοντα τον τε πολιτικός και τον πνευματικόν αυτών βίον».

   Σε πολλά σημεία ο Γ. Δέλιος αναφέρεται στους δημιουργούς και τη δημιουργία.

  Στο δοκίμιο «Αυτοψία ως εν κατόπτρω» γράφει:

  «Όσοι γράφουν απευθύνονται σε μιαν άλλη συνείδηση που την καλούν κοντά τους για να της φανερώσουν το εσωτερικό τους θησαύρισμα, να ξανοίξουν ανυπόκριτα - όσο μπορεί να γίνει ανυπόκριτα - τις μύχιες προθέσεις τους. Με άλλα λόγια εμπιστεύονται τα μυστικά τους, αυτή τούτη την τέχνη τους, στην καλή τους προαίρεση σαν σ’ ένα τίμιο συνεργάτη, απαλλαγμένο από προκαταλήψεις και ιδεολογικά πάθη, σ’ έναν  ε λ ε ύ θ ε ρ ο  ά ν θ ρ ω π ο».

  Και στην κατακλείδα:

«Όταν με το να γράφουμε αναγνωρίζουμε κάθε ελευθερία στον αναγνώστη μας, και αντίστροφα, όταν ο αναγνώστης που ανοίγει το βιβλίο, αναγνωρίσει την αδέσμευτη κι ελεύθερη διάθεση του συγγραφέα, τότε το έργο τέχνης μεταβάλλεται σε πράξη εμπιστοσύνης στην ανθρώπινη ελευθερία».

  Όσον αφορά την Τέχνη τονίζει ότι «παραμένει μια περιοχή που όλα τα επιτρέπει, φτάνει μόνο να υπηρετεί το καθαυτό νόημα και τον υψηλό της σκοπό».

    Όσον αφορά τη Λογοτεχνία δηλώνει ότι:

«Όταν αντικρύσουμε τη ζωή με το αίσθημα της αγάπης και της αισιοδοξίας μπορούμε ανάλογα να εκτιμήσουμε και την προσφορά του λογοτέχνη που πάει να μας παρηγορήσει, να μας απομακρύνει από τον εαυτό μας, να μας παρασύρει ως τη λήθη του ‘εγώ’ μας, ως τη μεγάλη Συμμετοχή, αλλά και ως την απομάκρυνση απ΄ τη ζωή, μπάζοντάς μας σ’ ένα κόσμο εικόνων και ονείρων».

   Σε πολλά σημεία ο Γιώργος Δέλιος αναφέρεται στην Ποίηση. Στο κείμενο «Η μάχη για τη μορφή και την ουσία - Διάλογος ανάμεσα σε γενεές» γράφει:

«Ποίηση δεν είναι μονάχα η λογικευμένη παράταξη από εικόνες, κι ο ρυθμοποιημένος στοχασμός. Ποίηση είναι και η παραμόρφωση της πραγματικότητας, θεωρούμενης σαν σύνολο από συμβάσεις καλλιτεχνικά αρμονισμένες σε μορφή και ουσιαστικό περιεχόμενο. Κι ακόμη ποίηση είναι και η βιωμένη σιωπή της έμπνευσης, που αξιοποιεί έπειτα και μεστώνει ο λόγος σε παραστάσεις συγκεκριμένες».

ΣΥΝΕΧΕΙΑ - ΤΕΛΟΣ -  Γ. «Η ΤΕΧΝΗ ΣΤΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΜΑΣ» ΤΟΥ Κ. ΘΡΑΚΙΩΤΗ

  ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ

ΞΑΝΘΗ, 21 ΙΟΥΝΙΟΥ 2025