Το Δημοτικό Ραδιόφωνο Ξάνθης μεταφέροντας το εορταστικό κλίμα των ημερών, φιλοξένησε στην ενημερωτική εκπομπή,  την Τρίτη 23 Δεκεμβρίου 2025, την Πηνελόπη Καμπάκη-Βουγιουκλή, ομότιμη καθηγήτρια Γλωσσολογίας του ΔΠΘ,  με επίκεντρο  της συζήτησης την   πλούσια παράδοση της Θράκης, με τα ήθη και έθιμα του Δωδεκαημέρου, που κρατούν βαθιά τις ρίζες τους στον χρόνο, αλλά  παραμένουν ακόμη ζωντανά σε πολλές περιοχές της Θράκης και ιδιαίτερα στον Βόρειο Έβρο.

Σύμφωνα  με τη θρακιώτικη παράδοση τα έθιμα, με κεντρικό χαρακτηριστικό το μοίρασμα,  ξεκινούσαν  με τα «πολυσπόρια» στις 21 Νοεμβρίου, στα Εισόδια της Θεοτόκου,  όπου οι νοικοκυρές μοίραζαν τους σπόρους της γης, ακολουθούσε στις 4 Δεκεμβρίου, εορτή της Αγίας Βαρβάρας , το μοίρασμα της βαρβάρας, που φτιάχνεται και πάλι από σπόρους και καρπούς, με την κορύφωση των εθίμων να πραγματοποιείται το Δωδεκαήμερο, που ξεκινά την παραμονή των Χριστουγέννων.

Όπως σημείωσε η κυρία Καμπάκη-Βουγιουκλή ξεχωριστή θέση στα έθιμα της Θράκης κατέχει το έθιμο των «εννιά φαγιών», σύμφωνα με το οποίο το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων η οικογένεια μαζεύεται γύρω από το τραπέζι, όπου οι νοικοκυρές φροντίζουν να υπάρχουν τα «εννιά φαγιά» (εννέα φαγητά). Πρέπει οπωσδήποτε να υπάρχουν εννιά ειδών  φαγητά επάνω στο τραπέζι και ανάλογα με την οικονομική κατάσταση της οικογένειας, μπορεί να είναι όντως όλα φαγητά ή μπορούν να μετρήσουν στον αριθμό και το σκόρδο ή το κρεμμύδι ή ακόμα και το αλάτι.

Ο αριθμός πρέπει πάντως να είναι εννέα,  όλα νηστίσιμα, καθώς η νηστεία των Χριστουγέννων λήγει το πρωί της επομένης, που είναι η μεγάλη γιορτή, διευκρινίζοντας ότι, τα «εννιά φαγιά», συμβολίζουν  τους  μήνες της κύησης της Παναγιάς, ένας συμβολισμός ιερός και ταυτόχρονα τιμητικός, προς τη Μητέρα του Χριστού, αλλά και σε όλες τις μάνες του κόσμου, ενώ  κατά άλλους ο αριθμός εννέα συμβολίζει τα μέρη, που περιπλανήθηκε ο νεογέννητος Χριστός με τη Μητέρα του και τον Ιωσήφ, μέχρι τη μετάβαση τους στην Αίγυπτο για να αποφύγουν τη σφαγή του Ηρώδη.

Συνήθως στο τραπέζι της παραμονής των Χριστουγέννων  τοποθετούνται  φασόλια, λάχανο τουρσί, κρεμμύδι, φρούτα, μέλι, καρύδια και άλλοι ξηροί καρποί, λαχανοντολμάδες, ενώ στα φαγητά μπορεί να περιλαμβάνεται και κάποιο καρπούζι, πεπόνι ή σταφύλι, που φυλάχθηκε για αυτό το σκοπό.

Ξεχωριστή θέση στο τραπέζι κατέχει το Χριστόψωμο, ένα από τα παλαιότερα έθιμα των Χριστουγέννων στη Θράκη, αλλά και σε όλη την Ελλάδα. Η νοικοκυρά ζυμώνει το Χριστόψωμο και στο πάνω μέρος του, απαραιτήτως, είναι σχηματισμένος ο Σταυρός και γύρω - γύρω φτιάχνονται διακοσμητικά στολίδια από ζυμάρι. Ακόμα στο Χριστόψωμο μπορούν να τοποθετηθούν καρύδια, αμύγδαλα και σταφίδες, ως δείγμα ευλογίας και καρποφορίας.

Σε κάποια χωριά, ο νοικοκύρης ασήμωνε το τραπέζι, βάζοντας ένα ποσό κάτω από το τραπεζομάντιλο. Τα χρήματα τα έπαιρνε, όποιος ξέστρωνε το τραπέζι, που ήταν συνήθως τα παιδιά της οικογένειας, ενώ να σημειωθεί ότι, το τραπέζι με τα «εννιά φαγιά» δεν το μάζευαν για να φάει η Παναγία.  

Το ξημέρωμα των Χριστουγέννων, η πρώτη καμπάνα φέρνει τους πιστούς στη Χριστουγεννιάτικη Θεία Λειτουργία και αμέσως μετά ακολουθεί το πρώτο εορταστικό πρωινό γεύμα, που περιλαμβάνει τη θρακιώτικη «Μπάμπω» , το  πιο συνηθισμένο χριστουγεννιάτικο φαγητό. Η «μπάμπω» είναι η γιαγιά, αλλά και η μαμή, που βοηθούσε τις ετοιμόγεννες και τιμάται ιδιαίτερα κατά τη Γέννηση του Χριστού.

Η «μπάμπω», που φτιάχνεται μέχρι και τις μέρες μας  είναι το κομμάτι του χοιρινού εντέρου, που με αυτό παρασκευάζεται το ονομαστό λουκάνικο των Χριστουγέννων και ίσως επειδή είναι ζαρωμένο,  όπως η γιαγιά,  που έχει ρυτίδες, ονομάζεται και αυτό «Μπάμπω».

Στο θρακιώτικο τραπέζι  σύμφωνα με την παράδοση, συναντάμε επίσης και τις  πίτες, γλυκές και αλμυρές, με χειροποίητο φύλλο, που έφτιαχναν με πολύ μεράκι οι νοικοκυρές, ενώ σε πολλές περιοχές της Θράκης, όπως τόνισε η κυρία Καμπάκη-Βουγιουκλή, στο κέντρο της πίτας οι νοικοκυρές τοποθετούσαν τη γέμιση από πράσο, ως σύμβολο ευφορίας.

Όπως είπε η Πηνελόπη Καμπάκη-Βουγιουκλή, πολλά από τα παραδοσιακά έθιμα της Θράκης, τα «εννιά φαγιά», το Χριστόψωμο, την μπάμπω και τις πίτες, διατηρούνται μέχρι και σήμερα σε πολλές περιοχές της Θράκης, ενώ και η ίδια κρατά τα έθιμά μας ζωντανά, ανακαλώντας στη μνήμη της με νοσταλγία τις παιδικές της αναμνήσεις από τη θρακιώτισσα  γιαγιά της , σημειώνοντας ταυτόχρονα την αναγκαιότητα για τη διάσωση και μετάδοση της πλούσιας πολιτιστικής μας κληρονομιάς στις νέες γενιές.