"Το Καρναβάλι", θέμα της εκπομπής "Γυναίκες στο Προσκήνιο" την Τετάρτη 27 Φεβρουαρίου 2019

Από πολύ παλιά οι άνθρωποι ένιωσαν την ανάγκη να χορέψουν σε ξέφρενους ρυθμούς, να γλεντήσουν να μεταμφιεστούν να ζήσουν κάτι το διαφορετικό το οποίο θεωρούνταν απαγορευμένο, και τελικά όλα αυτά καθιερώθηκε να γίνονται κατά την περίοδο της αποκριάς. Οι φτωχοί γίνονται άρχοντες , οι άντρες ντύνονται γυναίκες και οι γυναίκες άντρες οι νέοι μασκαρεύονται γέροι . Μέσα στη γιορτή αυτή οι άνθρωποι τολμούν την αφθονία, το φαγοπότι, τα πλούσια συμπόσια, τα πειράγματα και τη σάτιρα, την άρση των καθημερινών απαγορεύσεων, και τη διακωμώδηση των πάντων κυρίως των εξουσιαστών. Το Καρναβάλι, είναι μια τελετουργική και παραδοσιακή έκφραση των ανθρώπων που ξέρουν καλά ότι θα καθαιρέσουν τον βασιλιά καρνάβαλο που οι ίδιοι ενθρονίσανε, θα τον κάψουν για να καθαρθούν και για να βιώσουν την ιδέα την αλλαγής από την ανακύκλωση των εποχών μέχρι το ξαναγέννημα των πάντων.

Το καρναβάλι σημερινές απόκριες  έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα και στις γιορτές των ανθεστηρίων. Ήταν μια ετήσια γιορτή προς τιμήν του Λιμναίου Διονύσου και του Xθόνιου Ερμή για την αναγέννηση της φύσης, ήταν όμως και γιορτή των νεκρών και γινόταν κατά τον μήνα Aνθεστηριώνα (τέλος Φεβρουαρίου–αρχές Μαρτίου) για τρεις ημέρες. Οι μέρες ήταν τόσο γιορτινές που οι αριστοκράτες  επέτρεπαν και στους δούλους να συμμετέχουν και να πίνουν μαζί τους. Το άφθονο κρασί αποτελεί το βασικό συντελεστή για το γκρέμισμα των εσωτερικών και εξωτερικών φραγμών και τη δημιουργία κλίματος άκρατης ευθυμίας. Οι άνθρωποι μεταμφιέζονταν σε σατύρους ή φορούσαν διάφορες μάσκες και ξεχύνονταν στους δρόμους. Κύριο χαρακτηριστικό αυτών των τελετουργιών ήταν η «προκλητική» συμπεριφορά με τους συμμετέχοντες να επιδίδονται σε τολμηρές πράξεις και να εκφράζονται με βωμολοχίες. Έτσι, στις Διονυσιακές γιορτές οι «σάτυροι» έκρυβαν την αληθινή τους ταυτότητα πίσω από τις μάσκες και εξέφραζαν ελεύθερα κάθε κρυφή τους σκέψη . ήταν μια γιορτή που αν και ελεγχόμενη από τα ανωτέρα στρώματα της τότε εξουσίας  ακόμη και ο σκλάβος και ο καταπιεσμένος είχε το δικαίωμα της έκφρασης σατιρίζοντας χωρίς να περιμένει αντίποινα εφόσον τον προστάτευε η μάσκα του και γιαυτο δεν πρέπει να την συγχέουμε με την σεξουαλική απελευθέρωση άλλα με την πολιτική .

Αν και οι άνθρωποι σταμάτησαν να λατρεύουν τους δώδεκα θεούς του Ολύμπου, λόγω του χριστιανισμού που αργότερα τους επιβλήθηκε, η ανάγκη τους αυτή για ελεύθερη έκφραση και σάτιρα παρέμεινε βαθιά ριζωμένη. Με την Εκκλησία ανήμπορη να τις  ξεριζώσει απεναντίας αναγκάστηκε να συμβιβαστεί μ' αυτά τα έθιμα και να τα εντάξει στο δικό της εορτολόγιο.

Ακούστε την εκπομπή:

Από Βυζάντιο βρίσκουμε πολλές ακόμα συγγενικές εκδηλώσεις, που τελούνται σε διάφορες εποχές του χρόνου. Π.χ. γιορτή των Αγίων Νοταρίων, στις 25 Οκτωβρίου, όπου οι μαθητές παρέλαυναν μεταμφιεσμένοι στους κεντρικούς δρόμους και στις πλατείες της Κωνσταντινούπολης και πήγαιναν τραγουδώντας στις εκκλησίες πολλοί καβαλικεύοντας γαϊδουράκια και έχοντας βαμμένο πρόσωπο και γυναικείο χιτώνα. Γίνονται αναφορές σε μεταμφιέσεις αντρών σε γυναίκες και το αντίστροφο, με παράλληλη διεξαγωγή παιχνιδιών, καυστικών και σκωπτικών σχολίων.

Τον 4ο αιώνα, ο Αστέριος Αμαθείας αναφέρει μεταμφιέσεις στρατιωτών, που έχουν σκοπό να διασύρουν τους αξιωματικούς τους. Παρά τις όποιες απαγορεύσεις, από στρατό και εκκλησία, οι μεταμφιέσεις συνεχίζονται. Μάλιστα το 10ο αιώνα, ο Κακουλές (1955, σελ.155-157) αναφέρει πως κληρικοί μέσα στην εκκλησία μεταμφιέζονται σε ζώα. Ακόμη και Κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι σκλαβωμένοι Έλληνες έβρισκαν πάντα μία αφορμή για να θυμηθούν και να ξαναζωντανέψουν την Ιστορία τους. Μια καλή πρόφαση ήταν η Αποκριά, ώστε να συγκαλύψουν την τήρηση των παραδόσεων και ταυτόχρονα να μην προκαλέσουν την απαγόρευση του Διοικητή της Περιφέρειας.

Επιστέψαμε στο δεύτερο μέρος της σημερινής εκπομπής και το καρναβάλι μια παράδοση που ξεκίνησε από την αρχαία Ελλάδα και εξαπλώθηκε σε άλλα μέρη του κόσμου µέσω της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και την ανακάλυψη του Νέου Κόσμου. Είναι γνωστό ότι διάφορες αποκριάτικες εκδηλώσεις που γίνονται αυτή την εποχή σε πολλά μέρη σχετίζονται με ΑΥΤΑ ΤΑ πανάρχαια πολιτισμικά δρώμενα. Από τις γιορτές της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας όπως π.χ. τα Σατουρνάλια, τα βακχανάλια, τα Λουπερκάλια, οι Καλένδες, αρκετές είναι που παρουσιάζουν ομοιότητες με σύγχρονες αποκριάτικες εκδηλώσεις.

Ο Ιερός Γάμος στην Κέρκυρα, τα Αναστενάρια στη Δράμα και τις Σέρρες, οι Μωμόγεροι των Ποντίων, η δίκη του Καδή στο Λιτόχωρο, οι κουδουνάτοι στη Νάξο, ο γέρος κι η κορέλα στη Σκύρο, ο βλάχικος γάμος στη Θήβα, ο καλόγερος στις Σέρρες, ο Μπέης στο Διδυμότειχο,ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΑ ΤΟ ΚΑΨΙΜΟ ΤΟΥ ΤΖΑΡΟΥ ΣΤΗΝ ΞΑΝΘΗ. Τα έθιμα αυτά επέζησαν επειδή είναι είναι άμεσα συνδεδεμένα με την πολιτισμική κληρονομιά της Ελλάδας .

 

Τα αποκριάτικα πανηγύρια ανιχνεύονται στις περίφημες γιορτές των Κρονίων, των Διονυσίων, των ρωμαϊκών Λουπερκαλίων και των Σατουρναλίων. Κατά τους νεώτερους χρόνους, τα έθιμα αυτά πέρασαν στις γιορτές των μασκοφόρων της Ρώμης, της Φλωρεντίας, της Βενετίας καθώς και σε άλλες. Σε μια κρίσιμη καμπή του χρόνου – στο πέρασμα από το χειμώνα στην άνοιξη

Στη Γαλλία, οι μεταμφιέσεις εξαφανίστηκαν γρήγορα μετά τον πόλεμο του 1870 και κυρίως μετά τον Α' παγκόσμιο πόλεμο. Έλειψαν από τις πλατείες και εμφανίζονται μόνο σε κλειστούς χώρους, με τη μορφή του χορού των μεταμφιεσμένων. Αυτοί οι χοροί υπήρχαν από το 15ο αιώνα.

Στην Ιταλία το Καρναβάλι είχε πάντα πολύ τιμητική θέση. Το Καρναβάλι της Βενετίας παρέμεινε το καλύτερο από τα ιταλικά καρναβάλια, ως τις αρχές του 19ου αιώνα Ενώ Στη Γερμανία, οι εορταστικές εκδηλώσεις ήταν φαντασμαγορικές κατά το Μεσαίωνα και κατά την Αναγέννηση.

 

Στη Λατινική Αμερική το Καρναβάλι πρωτοεμφανίστηκε στο Σαλβαδόρ και στο Pio ντε Τζανέιρο κατά το 19ο αιώνα. Συνδέθηκε με μια τοπική λαϊκή παράδοση και εξευρωπαΐστηκε επιφανειακά και εκ των υστέρων. Η μουσική και ο χορός είναι τα βασικά στοιχεία του. Οι Απόκριες είναι μία από τις χαρακτηριστικότερες εορτές του έτους ως προς την ιδιοτυπία των εθίμων που συνδέονται με τη γιορτή αυτή: έθιμα διαφορετικά από περιοχή σε περιοχή, έθιμα πρωτότυπα και άλλα ανασυρμένα από το άρμα του παρελθόντος.– οι άνθρωποι πανηγύριζαν την ετήσια αναγέννηση του κόσμου και προσπαθούσαν πίσω από τις μάσκες να αμφισβητήσουν τις αξίες και ιεραρχίες.

Είναι λοιπόν ένα έθιμο που ενώνει τον κόσμο και Παράλου το πέρασμα του χρόνου δεν έχει χάσει την ένταση του όμως η εμπορευματοποίηση και η υποκουλτούρα, κυριαρχούν και εδώ είναι μια ευκαιρία για την νεολαία που κατά βάση αυτή το αποτελεί ,να πει ένα μεγάλο όχι στην παθητική ζωή. Εκτός από τη διασκέδαση, το καρναβάλι είναι βήμα δημιουργίας. Μπορούμε να καρναβαλιστούμε ελεύθεροι, να δώσουμε μήνυμα αγώνα για ζωή με δικαιώματα. Μέσα από τη σάτιρά και την καρναβαλική διάθεση να διεκδικήσουμε τη μόρφωσή  τη σταθερή εργασία, τη δημιουργική ζωή. Η νεολαία  Να γυρίσει την πλάτη στις θεωρίες και τις πολιτικές της ναρκοκουλτούρας. Μακριά από τη θεωρία του πλαστού διαχωρισμού "μαλακών" και "σκληρών" ναρκωτικών. Να μείνει μακριά από τις εξαρτησιογόνες ουσίες και να διεκδικήσει τα δίκια της. Μια ζωή με ναρκωτικά δεν βολεύει την ζωή μας, απεναντίας τη βάζει στη γωνία, μακριά από τις διεκδικήσεις και της ανάγκες της. Δεν μπορεί η αγανάκτηση και η οργή μας να διοχετεύεται σε αδιέξοδους δρόμους. Άλλα μέτρα θέλει! Ο δρόμος αυτός είναι της ανυπότακτης στάσης ζωής ενάντια σε όσους μας κλέβουν τα δικαιώματά και τα όνειρά μας. Και κάπου εδώ φτάσαμε στο τέλος της σημερινης εκπομπής. Μαζί σας πάλι την επομένη τετάρτη στις 12. Καλό σας μεσημέρι.

 

 

 

 

 

 

 

 

Επιμέλεια: Τηλέμαχος Αρναούτογλου

Εκπαιδευτικά
Κοινωνικά
Πολιτιστικά
Τοπικά