Κείμενο : Κυριακή Οικονόμου
Μοντάζ-επιμέλεια: Σοφία Δαληκριάδου
Πόσες φορές περπατήσατε τις οδούς Βενιζέλου και Κονίτσης; Προφανώς πολλές. Άλλες φορές βιαστικοί, άλλες χαζεύοντας τριγύρω σας τις ‘σφραγίδες’ του παρελθόντος μη γνωρίζοντας όμως την ιστορία που τις συνοδεύει…
Η σημερινή μας ραδιοφωνική ξενάγηση στη γειτονιά του Μάνου και στη δυτική πλευρά της Παλιάς Πόλης, ‘ξύπνησε’ αναμνήσεις και αποκάλυψε ιστορίες… Ιστορίες ανθρώπων της πόλης…
‘Αυτό το τμήμα της Παλιάς Πόλης, έχει διαφορετικό χρώμα, διατηρεί την αισθητική του, δεν έχει πολλές μετατροπές. Είναι η άλλη πλευρά της Παλιάς Ξάνθης’ θα μας πει ο ξεναγός μας, στο ξεκίνημα της περιπλάνησης μας, προδιαθέτοντας μας ότι και σήμερα θα δούμε…αλλιώς γνώριμες εικόνες.
Να ‘μαστε , λοιπόν, μπροστά από το επιβλητικό αρχοντικό του πιο πλούσιου καπνέμπορα της Ξάνθης, του Ισαάκ Ντανιέλ, επί της οδού Βενιζέλου, σημερινός Πολυχώρος Τέχνης και Σκέψης ‘Οικία Μάνου Χατζιδάκι’ :’ υπάρχουν ενστάσεις για το αν τελικά γεννήθηκε εδώ ο Μάνος. Ίσως και να είναι βάσιμες. Κάποιοι λένε ότι γεννήθηκε στο αρχοντικό επί της Βασιλίσσης Σοφίας, άλλοι στο σημερινό πάρκινγκ, πίσω από την πλατεία, πηγαίνοντας προς το Ταχυδρομείο. Η ουσία είναι ότι πέρασε τα πρώτα χρόνια της παιδικής του ηλικίας στην Ξάνθη, στο αρχοντικό του Ντανιέλ, και ότι σήμερα η Ξάνθη με διακριτικότητα και ποιότητα, χωρίς να ευτελίζει, γνωστοποιεί ότι είναι η γενέτειρα του…’ επισημαίνει ο Δημήτρης Γκαγκαλίδης.
Κοιτάμε τριγύρω το δρόμο:’ ήταν ‘φιλέτο’ το σημείο αυτό εκείνη την εποχή. Η σημερινή οδός Βενιζέλου ήταν η οδός Χρύσας καθώς οδηγούσε εκεί. Η Κονίτσης ήταν η εμπορική οδός Ερμού. Καθόλου τυχαίο που στον ίδιο δρόμο ήταν τα αρχοντικά πολλών επιφανών καπνεμπόρων της πόλης’, μας ενημερώνει.
Πάμε λοιπόν πίσω στο χρόνο… Ο Ντανιέλ αποφασίζει να χτίσει ένα τριώροφο κτίριο. Ο Νιαζή Μπέης το μαθαίνει. Του ζητά να μην έχει μεγάλο ύψος, ώστε να μην ‘κοιτά’ στο δικό του αρχοντικό-στο σημερινό ΙΚΑ-και ενοχλούνται οι 19 γυναίκες του, που δεν ήθελε η καθημερινότητα τους να είναι σε κοινή θέα από τα παράθυρα του τρίτου ορόφου του αρχοντικού του Ντανιέλ. Ξεσπά μια παροιμιώδης κόντρα μεταξύ τους που δημιουργεί πολλά εμπόδια στο Ντανιέλ. Τελικά ο καπνέμπορος αναδιπλώνεται και διαμηνύει στο Μπέη ότι τα παράθυρα του τρίτου ορόφου θα είναι πάντα κλειστά. Κάπως έτσι λήγει η αντιπαράθεση…
Το τριώροφο ολοκληρώνεται: κάτω μαγαζιά και πάνω διαμερίσματα , τα οποία ο Ντανιέλ τα νοικιάζει. Ένας από τους ενοικιαστές και ο πατέρας του Χατζιδάκι, δικηγόρος στο επάγγελμα :’ λέγεται ότι καλούσαν την οικογένεια Χατζιδάκι σε κοινωνικές συνευρέσεις, μόνο και μόνο για να απολαμβάνουν τον μικρό Μάνο να παίζει πιάνο. Ήταν μεγάλο ταλέντο από μικρός…’
Μένουμε στη γειτονιά. Δεξιά του δρόμου το Ορφανοτροφείο Θηλέων –σήμερα εκεί στεγάζονται τα αρχεία του κράτους και δημοτικές υπηρεσίες, ενώ το ορφανοτροφείο Αρρένων ήταν στο μοναστήρι του Ταξιάρχη- το οποίο διοικούσε επιτροπή επιφανών Ξανθιωτών με πρόεδρο το Μητροπολίτη. Εξαιρετική οργάνωση. Κάποτε το επισκέφθηκε ένας επιθεωρητής ο οποίος επιβεβαίωσε τη φήμη που υπήρχε στην πόλη ότι λειτουργούσε σαν κολέγιο! Ήταν καταφύγιο για ορφανά προσφύγων αλλά και ντόπιων.
Ο ξεναγός μας μνημονεύει την διευθύντρια Σοφία Γαβριηλίδου, τη Μάνα των ορφανών στην Ξάνθη:’ Από οικότροφος, παιδαγωγός και διευθύντρια. Είχε έφεση στα γράμματα και ζητήθηκε από το Μητροπολίτη να τη στείλει να σπουδάσει. Εκείνος της ζήτησε να γράψει κάτι σε ένα χαρτί. Εντυπωσιάστηκε από την καλλιγραφία της και έδωσε την άδεια. Λειτουργούσε το ορφανοτροφείο μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990’.
Πάμε απέναντι, στην εκκλησιά του Αγίου Βλασίου. Μοναδική η εμπειρία να συμμετάσχει κανείς στις λατρευτικές ακολουθίες Χριστουγέννων και Ανάστασης , θα μας πει ο ξεναγός μας.
Κάπου εκεί ήταν και το χάνι του Ρετζέπ. Σήμερα το θυμίζει και το ταβερνάκι μπροστά από το ορφανοτροφείο που ονομάστηκε ‘Χάνι’. Παρακάτω, προς την πλατεία Δικαστηρίων , υπήρχαν και άλλα χάνια. Εκείνη την εποχή στην Ξάνθη υπήρχαν 52 χάνια και πανδοχεία, μας πληροφορεί.
Και ενώ παίρνουμε το δρόμο της επιστροφής, τον ευχαριστούμε για ακόμη μια Παρασκευή, που με μια βόλτα μας γνώρισε την ιστορία της πόλης και των ανθρώπων της…
Ραντεβού την ερχόμενη Παρασκευή για νέες περιπλανήσεις.
Ακούστε τον Δ.Γκαγκαλίδη.
Κείμενο : Κυριακή Οικονόμου
Μοντάζ-επιμέλεια: Σοφία Δαληκριάδου