Μία ξεχωριστή επιστήμονας από την Ξάνθη, που μελετά, ερευνά  και  δημιουργεί, συμμετείχε  στο  8ο Διεθνές  Θερινό Πανεπιστήμιο «Ελληνική Γλώσσα, Πολιτισμός και ΜΜΕ» που πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο 2022 στο Καστελλόριζο,  παρουσιάζοντας την εργασία της. «Μεταξύ γλωσσικών κωδίκων : Στοιχεία από την μειονότητα της Θράκης – πληθυσμός μη τυπικού γλωσσικού προφίλ»

Η Δέσποινα Στεφάνου είναι Υποψήφια Διδάκτωρ Γλωσσολογίας στο Université Paul-Valéry – Montpellier 3, μέλος του ερευνητικού εργαστηρίου ReSO & CLEE, CNRS, Université Toulouse 2 – Jean Jaurès

Διδάσκουσα ελληνικής γλώσσας & πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο Paul-Valéry - Montpellier3

Η Ξάνθη νιώθει υπερήφανη κάθε φορά που ανακαλύπτει νέους ανθρώπους να εργάζονται σκληρά, με κέφι  και μεράκι, να αξιοποιούν κάθε δυνατότητα που τους δίνεται για έρευνα, μελέτη, συνεργασίες, συμβάλλοντας στην εξωστρέφεια της πόλης μας, αλλά και ολόκληρης της περιοχής.

Η κα Στεφάνου με την επισήμανση ότι: «Η ακριτική περιοχή της Θράκης διακρίνεται από ποικιλομορφία, τόσο σε πολιτισμικό και πολιτιστικό επίπεδο, μεταξύ άλλων, όσο και σε γλωσσικό, αφού αποτελείται από μια πληθώρα γλωσσών, διαλέκτων, ντοπιολαλιών ελληνικών όσο και αλλόγλωσσων οι οποίες παραμένουν παρούσες ως και σήμερα», διαπίστωσε ότι,  η συνύπαρξη ετερόμορφων στοιχείων συνθέτει ένα μωσαϊκό και είναι παρούσα σε κάθε είδους δραστηριότητα.

Ακούστε ένα απόσπασμα από την ανακοίνωση της κας Δέσποινας Στεφάνου στο 8ο Διεθνές  Θερινό Πανεπιστήμιο «Ελληνική Γλώσσα, Πολιτισμός και ΜΜΕ»- Ακριτικοί τόποι, Γλώσσα και Πολιτισμός

Η Εισήγηση:

Στόχος

Ο σκοπός της συγκεκριμένης ανακοίνωσης είναι να αναδείξουμε ένα κομμάτι αυτής της πολυπολιτισμικότητας που διακρίνει την περιοχή, μελετώντας πτυχές της μειονότητας της Θράκης. Θα αντλήσουμε και θα παρουσιάσουμε στοιχεία με αφορμή την πραγματοποίηση ψυχογλωσσολογικής έρευνας στο Νομό Ξάνθης, με σκοπό να φωτίσουμε τον πληθυσμό της μειονότητας μέσα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, όπως η πολυγλωσσία και το δίγλωσσο εκπαιδευτικό σύστημα, υιοθετώντας μια κοινωνιολογική προσέγγιση. Με αυτόν τον τρόπο και μέσα από τις καταγραφές των συμμετεχόντων στις γλωσσικές αυτοβιογραφίες τους μεταξύ άλλων, θα κάνουμε γνωστά χαρακτηριστικά της μειονότητας τα οποία δεν είναι ευρέως διαδεδομένα, ενός πληθυσμού ο οποίος διακρίνεται από ένα μη τυπικό γλωσσικό προφίλ με σκοπό την ανάδειξη αυτού του γλωσσικού πλούτου και της σημασίας του.

Συνοπτική παρουσίαση :

Η παρούσα εργασία είναι μέρους της έρευνάς μου που πραγματοποιείται στα πλαίσια της διδακτορικής μου διατριβής ‘Perception of Morphological Units: A plurilingual approach’ η οποία έχει λάβει υποτροφία από την περιφέρεια της Οξιτανίας (Contrat Région – Occitanie). Η έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη.

Σκοπός της έρευνας είναι να μελετήσει πώς οι μορφολογικά κατασκευασμένες λέξεις γίνονται αντιληπτές, κατανοητές, επεξεργάζονται και αναπαρίστανται από το γλωσσικό σύστημα (lexical representation and processing) σε μια ποικιλία γλωσσών και από μια ποικιλία πολύγλωσσων πληθυσμών που μελετώνται λιγότερο συχνά σε δημοσιευμένες μελέτες από αυτή την οπτική. Τέτοιοι πληθυσμοί, ανάμεσα σε άλλους, είναι για παράδειγμα η μειονότητα της Θράκης. Για την έρευνά μας θεωρούμε ως ‘μη τυπικό’, ή πληθυσμό με ‘άτυπο’ γλωσσικό προφίλ, από την άποψη ότι μιλάμε για πολύγλωσσα άτομα (Γ1, Γ2)[1] που έχουν ακολουθήσει ένα μη πρωτοπυπικό πρόγραμμα εκπαίδευσης με την κλασσική έννοια. Ο πληθυσμός αυτός σπάνια μελετάται από την άποψη των λεξικών ικανοτήτων του, ιδίως μέσω πειραματικών μετρήσεων. Εστιάζουμε λοιπόν, στη μελέτη της γλωσσικής αναπαράστασης που βασίζεται στην επεξεργασία της μορφολογίας, πιο συγκεκριμένα στην επεξεργασία μορφολογικά πολύπλοκων λέξεων της ελληνικής. Επιδιώκουμε να εξετάσουμε τον τρόπο επεξεργασίας (processing) αυτών των τύπων λέξεων (παράγωγων ή σύνθετων) στο νοητικό λεξικό (mental lexicon), εφαρμόζοντας χρονομετρικά ψυχογλωσσολογικά πρωτόκολλα λεξικών αποφάσεων χρησιμοποιώντας διάφορες τακτικές, όπως το πρωτόκολλο της κεκαλυμμένης οπτικής προτεραιοποίησης (masked priming).

Τα πειράματα διεξήχθησαν από τον Ιούνιο ως τον Σεπτέμβριο του 2020 δια ζώσης, μετά από προσωπικά ραντεβού με τον κάθε συμμετέχοντα, στην πόλη της Ξάνθης και στα γύρω χωριά. Κατά τη διάρκεια της έρευνας συλλέξαμε με τη βοήθεια των συμμετεχόντων, μετά από προσωπική συζήτηση, βασισμένη σε ένα βιογραφικό ερωτηματολόγιο (ως ενός ακόμα ερευνητικό εργαλείο), πληροφορίες για το προφίλ κάθε συμμετέχοντα (ηλικία, Γ1, Γ2, επίπεδο και τόπος εκπαίδευσης κ.λπ.) και συνεπώς για το συνολικό προφίλ της ομάδας έρευνας όπως και για κάποια χαρακτηριστικά του εν λόγω πληθυσμού. Οι συμμετέχοντες ήταν πρόθυμοι να μας μιλήσουν και να μοιραστούν μαζί μας προσωπικές πληροφορίες, δεδομένου της εξασφάλισης φιλικής σχέσης και καθόλου επικριτικής ανάμεσα στην ερευνήτρια και τον/την συμμετέχοντα/ουσα. Κρατήθηκε η ανωνυμία για όλα τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και φυσικά, ζητήσαμε από τους συμμετέχοντες την άδεια χρήσης των στοιχείων που μοιράστηκαν μαζί μας για τους σκοπούς της έρευνάς μας.

Παράδειγμα προφίλ συμμετεχόντων :

Α.Μ. άνδρας 26 ετών, Γ1 (πομακική διάλεκτος), μειονοτικό δημοτικό σχολείου, και στη συνέχεια σε ελληνικό (γυμνάσιο, λύκειο, Πανεπιστήμιο), Γ2 (ελληνικά, τουρκικά επίπεδο Β2, αγγλικά επίπεδο Β2), και Β.Α., γυναίκα 33ετών, Γ1 (τουρκικά), κυρίως τουρκική πρωτοβάθμια εκπαίδευση, στη συνέχεια ελληνική, συμπεριλαμβανομένου και του πανεπιστημίου, Γ2 (ελληνικά, αγγλικά).

Ακόμα, ζητήσαμε από τους συμμετέχοντες να μας διηγηθούν σε γραπτό λόγο, σε μερικές γραμμές, το ταξίδι και τις εμπειρίες τους σχετικά με τις γλώσσες, συντάσσοντας μια γλωσσική αυτοβιογραφία. Τα αποτελέσματα που προέκυψαν από τις αυτοβιογραφίες επιβεβαιώνουν τον γλωσσικό πλούτο του παραπάνω του πληθυσμού και την κατηγοριοποίησή του στους πολύγλωσσους (plurilinguisme / multilinguisme)[2]. Ιστορίες λοιπόν προσωπικές, από τους ίδιους τους συμμετέχοντες για τους ίδιους, αναδεικνύει μεταξύ άλλων, στοιχεία γλωσσικά, κοινωνικοπολιτισμικά που χρήζουν ανάλυσης. Έτσι, όπως αναφέρει και η Μουσούρη  (Μουσούρη et al., 2019), η γλωσσική αυτοβιογραφία η οποία είναι βιωματική γνώση, φέρνει στο επίκεντρο την πολυγλωσσία και την ευαισθητοποίηση γύρω από αυτήν, όπως επίσης γίνεται αφορμή για έμπνευση νέων εκπαιδευτικών εργαλείων και διδακτικές είτε μιλάμε για Γ1 είτε για Γ2.

Σε μια προσπάθεια ορισμού της γλωσσικής αυτοβιογραφίας η Perregaux (2002) δηλώνει :

Χωρίς να επιχειρηματολογούμε ακριβέστερα για τον ίδιο τον όρο (ίσως θα ήταν καλύτερα να μιλάμε, ανάλογα με τις περιστάσεις, για αφηγήσεις γλώσσας, γλωσσικές ιστορίες, (αυτο)βιογραφικά δεδομένα, αποσπάσματα γλωσσικών ιστοριών κ.λπ.;), πρόκειται πάνω από όλα για μια ιστορία, λίγο - πολύ μεγάλη, λίγο - πολύ πλήρης, στην οποία ένα άτομο αφηγείται γύρω από ένα συγκεκριμένο θέμα, αυτό της σχέσης του με τις γλώσσες, όπου αναφέρει μια συγκεκριμένη εμπειρία που έχει ζήσει, μια αξέχαστη στιγμή .[3]

Perregaux (2002, : 83)